Taekwondoda
Antrenman Yorgunluğu
 Richard Budget
Sporcular bir çok nedenden dolayı kronik yorgunluk hissedebilirler fakat bu sıklıkla antrenman ve yarışma stresinden kaynaklanır.Bu duruma aşırı antrenman sendromu denir.Birinci yakınma azalmış peformanstır,objektiftir ve birçok sporcu yurtiçi yarışmalar için bile yüksek düzeyde antrenman yapmaktadır.Bu nedenle antrenman stresine bağlı yorgunluk sadece olimpik sporlarda görülmez. Birleşik devletlerdeki okul yüzücülerinin % 10 u her yıl tükenmiş olarak tanımlanmaktadır.
Aiırı antrenman sendromunun nedeni bilinmemektedir.Tanımsal veya uyarıcı bir testi yoktur.Yoğun çalışmanın bu sendromu başlattığıgrafik1.gif (2850 bytes) sanılmaktadır.Bu nedenle yeterli dinlenme ile çalışan kısa mesafe koşucularında çok nadir görülür.Ancak kısa mesafe koşucularında postviral veya diğer kronik yorgunluk belirtileri görülür.
grafik2.gif (5096 bytes)TANIMLAR
AŞIRI ANTRENMAN: Aşırı antrenman sendromuna yol açan fazla çalışma sürecidir ve sıkı antreman ve yarışmaya bağlı uzamış yorgunluk ve performans düşüklüğü olarak tanımlanabilir. Yeterli dinlenmeye rağmen en az iki hafta süren ve açıklanabilir tıbbi nedeni olmayan form kaybı için objektif ölçüm uygulanmalıdır.Minör bir enfeksiyonun, örneğin tipik olarak üst solunum yolu enfeksiyonunun semptomları ,eğer sporcu yetersiz dinlenme sonrası antrenmanlara başlarsa , her seferinde tekrar edebilir.
FAZLA ANTRENMAN: Fazla antrenman sporcunun tam potansiyeline ulaşmasını sağlayan sıkı antrenman sürecidir.Adaptasyonu uyarmak için planlı programın bir parçasıdır ve dinlenme periyodu ile birlikte uygulandığında tam kompansasyonun normal fizyolajik oluşumunu
sağlar.Bu süreç, aşırı antrenman sendromundaki patalojik yanıtın karşıtıdır.
Aşırı antrenman sendromunu başlatıcı nedenler:
1-Antrenman
-Yoğun antrenman
-Ani artış
-Fazla miktarda monoton antrenman
2-Yarışma ve seçilme stresi
3-Fiziksel stres
-Glikojen tükenmesi
-Dehidratasyon
-Diğer hastalıklar veya yaralanma
-Yaşam olaylarındaki psikolojik stres örneğin taşına, sınavlar, ailevi problemler.

------------------------------

Aşırı antrenmanın semptomları:
1-Performans düşüklüğü
2-Depresyon (istek yarışma güdüsü ve lipido kaybı)
3-İştah ve kilo kaybı
4-Artmış ankisiyete ve irrabilite
5-Yorgunluk
6-Uyku bozukluğu (%90 oranında)
7-Uykuya dalma güçlüğü, gece yürümesi, kabuslar ve yorgun uyanma
8-Sık minör enfeksiyonlar( özellikle üst solunum yolları)
9-Artmış istirahat kaybı
10-Aşırı terleme
SEMPTOMLAR:
Sporcular yorgunluk, tutulmuş kaslar, performans düşüklüğü ve depresyon ile başvururlar.Direk sorguşlama, % 90 nın üzerinde uykuya dalma problemi, kabuslar, gece yürümesi, yorgun uyanma gibi önemli bulgular vardır.Diğer semptomlar isteksizlik, enerji ve yarışma isteği kaybı, lipido kaybı, duygusal labilite, artmış anksiyete ve irrabilite, kilo kaybı ile birlikte iştah kaybı, aşırı terleme, artmış istirahhati nabız hızını kapsar. Bazı sporcular antrenmalarını minör (ufak) enfeksiyonlar nedeni ile aksatabilir.
ANTRENMAN STRESİ:
Hikayede daima antrenmanda artış ve değişiklikvardır.
  Yoğun çalışma:
Birçok sporcu düşük yoğunluklu kış antrenmanından yoğun yaz antrenmanına geçince zorlanmaktadır.Ayrıca müsabaka ve seçilme baskısının streside rol oynar.Bu sporcular müsabakanın başında iyidirler fakat müsabakanın sonunu getiremezler.
  Hızlı Sporcular:
Bazı sporcular daha başarılı olmanın tek yolununsıkı antrenman yapmaktan geçtiğini düşünürler ve dinlenme periyotlarını daha fazla antrenman ve yarışma için kesintiye uğratırlar.Haftada bir veya iki gün olan dinlenme periyodunu aksatır ,çalışmayı haftada 7 güne çıkartan bir sporcuda problemler başlar.Formu artacağı yerde düşer ve formıunun düzelmeside aylar sürer.
  Yavaş sporcular:
Diğer hızlı ve başarılı sporculardan gerikalmamak için aşırı antrenman stresi yüklelenlerde bir süre sonra yorulmaktadırlar.Bu sporcular için diğerlerinden

daha az çalıştıklarından ,tanının kabul edilmesi güçtür.Fakat bu antrenmana gösterdikleri bireysel bir tepki sorunudur.
  Ani artış:
Bazıları, hastalıktan veya yaralanmadan dolayı ara verdikten sonra , antrenmanın kademeli olarak arttırılması gerektiği halde arayı kapatmak için antrenmanları aniden arttırabilirler.Daha geride kaldıkça anternmanı dahada ağırlaştırabilirler.
  Antrenmanın belli periyotlarla yapılmaması:
Bazen antrenman yoğun , monoton ve belli periyotlarla değişmeden devam ediyotr olabilir.
  Diğer stresler:
Sınav veyahayatta karşılaşılan d,iğer olaylar, glikojen tükenmesi ve dehidratasyon gibi stresler ağır antrenman sonrası toparlanma ve iyi yanıt verme yeteneğini azaltabilir.Ayrıca iki haftadan daha az süreli ağır antrenmanlardan sonra (eğitim kampında olduğu gibi) sporcuların yorulması nadirdir ve bu periyot sonrası dinlenmeleri gerekmektedir.

  Bulgular:
Bu bulgular değişkendir ve tanıya yardımcı değildir.Kan basıncında artmış postural düşüşü, kalp hızında postüral artışı, eksersiz sonrası nabız sayısının normale yavaş dönüşünü, eksersiz sırasında azalmış laktik asid düzeylerini, azalmış maksimum oksijen alımı ve maksimum güç oluşturmayı, artmış submaksimal oksijeen tüketimi ve nabız hızını kapsar.
Fazla antrenman bulguları.(Eğer sporcu çabuk iyileşirse normaldir):
1-Yüksek serum kreatinin kinaz  konsantrasyonu
2-Düşük serum testestoron-kortisol konsantrasyonu oranı
3-Kas glikojen konsantrasyonunda azalma
4-İstirahatte iken kalp hızının artması
5-Ruh halinin bozulması

sporcuları ve antrenörleri aşırı antrenmanın performans düşüklüğüne yol açtığına inanmak güçtür.Kronik yorgunluk sendromnu diğer nedenlerini dışlamak ve sporcuyu tanı konulöamış bir hastalığı olmadığına ikna etmekiçin araştırmaya gerek vardırçBu testlerin ne olacağı klinik olasılıklara akılcı yaklaşımla belirlemir.Miral miyokardit ve aritmi gibi ciddi hastalıklar nadirdir ve şüphe edliyorsa araştırılmalıdır..Anorexia nervosa'da olduğu gibi uzamış glikojen tükenmesi tek başına krınik yorgunluğ aneden olab,ilir.Rekürrün üst solunum yolu enfeksiyonları ölçüsü alerjik rinit veya eksersize bağlı astımı gösterebilir.Bı durumda akciğer fonksiyon testleri gereklidir.

Kronik yorgunluğun diğer nedenlerinin dışlanması
Öykü: enfeksiyon,whezzing yeme hastalığı, göğüs ağrısı ve eksersizde nefes darlığı sorgulanır.
Muayene: Tıbbi bir nedeni dışlamak için
Araştırma: Klinik olasılıklara bağlıdır.Akciğer fonksiyonları ve labratuar testlerini içerebilir.
Aşırı antrenman immunsupresyona yol açabilir,bunun nedeni:
-Artmış serum kortisol konsantrasyonu
-Düşük serum glutamin konsantrasyonu
-Düşük tükürük lgA konsantrasyonu
Klinik yorgunluğun tanısında labratuar testleri nadiren yardımcıdır.
LABRORATUVAR TESTLERİ
Labratuvar testleri nadir olarak yardımcıdır, fakat sporculardaki kronik yorgunluğu izlemede ve tşhis etmede çok fazla kullanılmaktadırlar.
Hemoglobin kan konsantrasyonu ve eritrosit hacmi aşırı antrenmana normal yanıt olarak azalır.Sporcuların bildirilen anemisi sıklıkla fizyolojiktir, hemodilüsyona bağlıdır ve prformansı etkilemez. Hemoglobinin yüksek yerlerde antenman veya kan dopingi ile attırlmasının performansı atttırdığı görülmüştür.
  Peritin : düşük düzeyli serum ferritin konsantrasyonlarının( düşük demir deposunu yansıtır) anemi olmaksızın yorgunluğa neden olup olmadığı tartışılmalıdır.Ferritin konsantrasyonu çok düşükse , sporcunun ağızdan demir ile tedavisi mantıklıdır.
 

Kreatinin kimaz:yoğun eksersize karşıkişişel farklılık (50 kat) çok fazladır.Normal maraton koşucularında ikibinmmol/ litre  nin üğzerinde değerler görülmüştür ve kronik yorgunluk oluşumunu belirtmez.
  Virüsler: Viral titrenin gösterdiği gösterilmeli.Ölçü normalde postviral hastalığı gösterebilir.Paul-bunell testi tanısaldır ve enteroviral partiküllerinin yüksek serum düzeyi olabilir.
  Eser elementler ve vitaminler: Aşırı antrenman sendromu ile vitaminler ve eser elementlere arasında direk bişr bağ gösterilmemiştir ve sporcular tarafından yaygın kullanılan bu ilaçların kronik yorgunluktan koruduğu düşünülmemektedir.
KORUNMA VE ERKEN SAPTAMA:

grafik3.gif (5111 bytes)
Normal iceberg profili ve aşırı antrenmanlı sporcularda anormal ters dönmüş iceberk profili gösteren ruh hali profili grafiği (POMS)

 

Aşırı antrenman sendromunun erken saptanması güçtür.
İzlem:  Porformans
           Ruh hali
           İstirahattaki kalp hızı
Sporcular farklı antrenman ve yarışma sytres düzeyini tolere edebilirler.Her sporcunun tolerans düzeyi mevsimlerlede değişebilir. Bu nedenle antrenman bireyselleşirilmeli ve sınavlar gibi bazı stres dönemlerinde azaltılmalıdır. Malesef sporcuların çoğu yarışma öncesi tükenebilmektedirle ve bunun da aşırı antrenmandan mı yoksa fazla antrenmandan mı kaynaklandığını anlamak güçtür. Araştoırmalar erken saptama için stratejileri tamamlamaya çalışmaktadır.
  Amerikan kolej yüzücülerindeki %10 tükenme insidansı ruh hali anketi ile ruh halinin günlük izlenmesi ve eğer ruh hali bozulursa anternmanın azaltılması ,düzelirse arttırılması uygulanması ile sıfıra indirildi.
    Kalp atım hızının dinlenmeye rağmen sabah yüksek syretmesi nonspesifiktir fakat bir sorun olduğunda da göstergesidir. Performans düşüklüğü genellikle çok geç farkedilmekte ve seri kan honoglobin , kretanin kinaz ve eritrosit hacmi ölçümü yardımcı olmaktadır. İyi beslenme , tam hidratasyon ve antenmanlar arsındaki dönemde dinlenme , sporcuların ağır antrenmanlara toleransını arttıracaktır. Tam zamanlı işi olanlar antrenman sonrası dinlenenler kadar çabuk kendilerine gelemezler .Sporcuların ağır antenman periyodundan etkilenebileceklerini tahmin edebilen objektif bir test yoktur, bu nedenle dinlenmeleri için yeterli bir süre tanınmalıdır. Antrenmanın belirli periyotlarla yapılması buna izen verir . Bu özellikle yoğun ve monoton antrenmanlar için geçerlidir.
Kronik yorgunluk tedavisi mantıklı yaklaşım gerektirir. Saporcular istisna değildir. Dinlenme rejenerasyon stratejileri iyileşme için esastır. Beş haftalık dinlenme periyodu performansı ve ruh halini düzeltir ve çok düşük düzeyli eksersizin iyileşmeyi hızlandırdığına dair kanıtlar vardır.Bu nedenle sporcular hergün birkaç kdakika aerobik eksersiz yapmalıdır.( Konuşamayacakları kadar ağır olmamalı) ve haftalar boyunca yavaşça arttırmalıdır. Düğzey klinik tabloya ve iyileşme oranına bağlıdır. ve iyileşme 6-12 hafta sürer.Bir çoğu normal antenmanı deneyerek hata yapmakta ve kısmen iyileşmeden , birkaç gün içinde şiddetli yorgunluktan yakınmaktadırlar. Çapraz anrenman (bir başka spor yaparak) yoğunluğun çok hızlı arttırılması eeğiliminden kaçınmanın tek yolu olabilir.
     Kontrollü tedavi çalışmaları olmamasına rağmen rejenerasyon stratejileri eski doğu bloku ülkelerinde yaygın olarak kullanılmaktadır.Danışma ve psikoterapi ile birlikte  ddinlenme ve gevşemeyi içermektedir. Masaj ve hidroterapi kullanılır, beslenme detaylı olarak ele alınır.Etkinliği gösterilmemiş olmasına rağmen , bol vitamin ve destek ileç lar verilir. Sporun dışındaki stresler olabildiğince azaltılır.
Aşırı antrenman sndromunun tedavisi:
-Düzenli, çok hafif eksersizler birlikte gevşeme stratejileri ve dinlenme
-Antrenörle ileetişim.
-Prognozun iyi olduğu konusunda güvence vermek.
Aşırı antremanlı sporculara karşı kronik yorgunluğu olan hastalar:
-Primer şikayeeet performans düşüklküğüdür vekondüsyonların objektif ölçümü ile belirlenir.
-Daha erken ortaya çıkarlar, daha şiddetli etkilenmişlerdir ve daha hızlı miyileşirler.
-Hayatlarında ana stres eksersiz ve yarışmadır ve bunlar kontrol edilebilir.
-Rehabilitasyondaki ana problem , uygun eksersiz için teşvvvikten çoksporcuları anternmandan uzak tutabilmektir.

İyileşmenin hızlanması için anebolik stroid kullanımı ilee ilgili bir rapor vardır.( sporcularda yasaklanmıştır) .Fakat ilaçlar depresyon major faktör olmadıkça yararlı değildir.
    Sporcular 12 haftalık hafif eksersiz programı sonrasındaki performanslarına şaşırmaktadırlar. Bu nedenle anternmanın çok hızlı arttırılmamasına özen gösterilmelidir. Daha hızlı olamaları için sıkı anternman ihtiyaçları vardır fakat daha verimli olmak için haftada birkez dinlenmelidirler.