Antrenman-Kas
İlişkileri Haraket sisteminin temel yapısını iskelet
ve kaslar oluşturur.Kaslar kimyasal enerjiyi mekanik işe çeviren bir tür makine
görevi görürler.Bir kasın bir dirence karşı koyabilmesi ile hareket ve iş meydana
gelir.Bu nedenle kas sisteminin temel görevi kasılarak,bedensel hareketle etki den
kuvvetin gelişmesidir.İnsan vucudunun erkeklerde yaklaşık %40 bayanlarda ise %25-30 u
kaslardan oluşur.Kas hücresi "iğ" şeklinde olup lif olarak
adlandırılır.Kas ise bağ dokusu ile bir arada tutulan bilerce liften oluşmuştur.Bir
lifin çapı 10-100 mikron uzunluğu ise 1-40 milimetre arasında değişir.Kas hücresi
sarkelama denilen transparan fakat dayanıklı bir memran ile örtülüdür.Sarkelemma
aynı zamanda kas liflerini birbirinden ayırır.Yaklaşık 10-50 kas lifi uzunluğuna bir
araya gelerek kas lif demetini oluştururlar.Her bir kas lif demeti bir memran ile
çevrilidir.Lif demetleri gene unzunluğuna bir araya gelerek kas meydana
getirirler.Kaslar dışarda epimisyum denen bir memran ile örtülüdürler.Bu memranlar
bağ dokusundan meydana gelmişlerdir.Lif demetleri arasındada bağ dokusu mevcuttur.Kan
damarları ve sinirler bağ dokusu içinde ilerlerler.Bağ dokuları kasın her iki ucunda
tendonlara (krişler) dönüşerek kemiğe yapışırlar.
Her kas lifinde 1-2 mikron
çapında binlerce myofibril bulunur.her myofibrilin içindede yan yana yerleşmiş
1500 kadar myozin ve bunun iki kadarda aktin flamentleri vardır.Bu myoflamentler büyük
polimereize protein molekülleri olup kas kasılmasında baş rolü oynarlar.Her kas
lifinin yapısında birbirine komşu 2 zarın arasındaki bölüme sarkomer adı
verilir.Sarkomer içindeki aktin ve myozin flamentleri arasında meydana gelen etkileşme
sonucunda doğan mekanik ,kimyasal ve elektromanyetik kuvvetlerin bir sonucu olarak kas
kasılmakta ve kuvvet oluşmaktadır.Kasılmayı sağlıyan ve kuvveti oluşturan temel
enerji maddesi ise ATP dir.ATP nin temel görevlerinden birisi enerji iletişimi ,diğeri
ise kaslarda yumuşama oluşumunu sağlamaktır.
ANTREMANIN KASLAR ÜZERİNE ETKİLERİ
Bilinçli ve düzenli bir şekilde yapılan antremanların kaslar üzerindeki
olumlu etkisi bilinen bir gerçektir.Kasların 3 antreman şekli vardır.
1-Kuvvet heliştirmeye yönelik antreman
2-Sürhat geliştirmeye yönelik antreman
3-Dayanıklılık geliştirmeye yönelik antreman
Antreman kasların hangi özelliği geliştirilecekse o şekilde bir yükleme
periyoduna gidilir.Kasların güç yeteneğinin yükseltilmesi ve özellikle telepatik
açıdan yüksek dirence karşı hızlı kontraksiyonların kuvveti hafifdirence karşı
hızlı kontraksiyonların dayanıklılığı geliştirdiği görülmüştür.
Hareket uyaranları yani yüklemeler bir kasılma kuvvetine yöneliyorsa kas
liflerinde kalınlaşma meydana gelecektir.Bu kalınlaşma yeterli büyüklüğe
geldiğinde kas lifleri bölünebilir.
Önemli olan yeni oluşan kas liflerine
yeterli kan akımını sağlayabilecek kılcal damarların desteğidir.Temel ilke olarak
kuvvetin artması kas liflerinin kalınlaşması sonucu oluşur.Lif kalaınlaşmasıda
hareketlerin ve yüklenmelerin uygun ve yeterli bir şekilde uygulanmasına
bağlıdır.Kasların gücünün önemli ölçüde çaplarına bağlı olduğu
bilinmektedir.Normal olarak bir kasın her cmkaresininin 4-6 kg kaldırabileceği
hesaplanmaktadır.Ancak üst düzeydeki bazı sporculardaki bazı sporcularda bunun 8-10
kğrama kadar yükseldiği bilinmektedir.Önemli olan yapılan antremanlarda amaca göre
aşağıdaki temel ilkeler iyi uygulanmaktadır.
1-Çalışmaların şiddeti
2-Alıştırmaların süresi
3-Alıştırmaların sıklığı
4-Uygun dinlenme
Kuvvetin büyümesini olumsuz yönde etkiliyen birçok doğal sınırlar ve
etkenler vardır.Cinsiyet ayrılığına bağlı olarak kadının kas kuvveti erkeğinkine
oranla ortalama %30 daha azdır.Kuvvetin büyümesi açısından bedensel yapıda büyük
önem taşır.Örneğin atletik tipler kuvvet büyümesi açısından asteriks tiplere
oranla daha elverişli bir vucud yapısına sahiptirler.Kas kalınlığının büyümesi
uygun dozdaki izometrik,akzanterik ve izotonik kasılmalarla geliştirilebilen gerilim
uygulamalarına bağlıdır.Gerilim uyaranı büyük yüklemelerle zorlanmayla meydana
gelen esneme karşısındaki dirençtir.Buna göre yüklenmelerin yoğunluk ,süre ve
kapsam bakımından optimal bir düzeye ulaşmalarışartıyla hangi türden olusa olsun
antreman şekilleri ve gerilime yol açan yük ile sonuçlanabilirler.Kuvvetin büyümesi
bakımından olumlu sonuçlara yol açandaha başka dış etkenler şunlardır.Proteinli
yiyecekler,bol vitamin alınması,kuvvet antremanlarında önce kasların ısıtılıp
açılması,zaman zaman mor ötesi ışınlama gibi,v.s.
Antreman sürecinde ve müsabakaların arasında
kuvvetin büyüme hızının devamı büyük bir önem taşır.bu bakımdan kuvvet
antremanı yapılarak kasların kısa zamanda büyümeleri sağlanabilsede antremana
arayla son verildiğinde bu büyüme kısa zamanda kaybolur.Buna karşılık kuvvetin
büyümesine yönelik antreman ne kadar uzun süreli olursa kuvvette aynı ölçüde
korunabilir.Kuvvet antremanına devam edilmediği taktirde büyüyen kuvvet
yaklaşık 10 hafta sonra yeniden başlangıçtaki düzeye düşer.Karındaki kasların
vuut ağırlığına katılma oranı bayanlarda sadece %35 tir.Buna karşılık erkeklerde
bu oran %41 civarındadır.Kadın ve erkeğin kasları sadece nicelik bakımından
birbirinden ayrılmaz.Bunlar arasında nitelik farklarıda vardır.Örneğin kadınlardaki
ortalama kuvvet başarısı erkeklerdekinin %55.8 i kadardır.Kasların antreman yoluyla
geliştirilebilme oranıda kadınlarda daha düşüktür.Antreman sonunda kadı ile erkek
arasındaki cinsiyet farklılığı dahada belirginleşir.
Kas kuvveti ile kas büyükküğü arasında bir neden sonuç ilişkisi
vardır.Bir kasın çapı enine
kesiti
ve hacmi yüksek düzeyde ise gerilime yol açan uyarmalar büyür.Daha iyi bir
kan dolaşımı enerji depolarının büyümesi,çözülmesi ve kılcal damarlar
sisteminin genişlemesi kas dayanıklılık yeteneğinin artmasını sağlar.Son
olarak çabukluk sağlayan uyaranlarla kasın kasılma hızı yükseltilebilir.
KASLARDA ENERJİ OLUŞUMU
Antreman ve müsabakalardaki her türlü bedensel yüklenmelerde kaslarda gelen
enerji oluşumu büyük önem taşır.Kaslar insan metabolizmasındaki enerji oluşumu
ve dönüşümününson istasyonudur.Kasların çalışması sonunda kimyasal
enerji mekanik enerjiye dönüşür.Çünki her türlü kasın kasılması kas dokusundaki
enerji dönüşümlerine bağlıdır.Kastaki kasılmanın temel şartı bu enerji
değişimleridir.Bu durumda indirgemeleri sonunda değerlendirmeye hazır enerji ortaya
çıkaran bileşikler kjaslar için büyük önem taşırlar.Eğitimsel ve sportif aktiviteler zaman zaman
zaman zaman ksa süreli çok miktarda zaman zamanda uzun süreli fakat az miktarda enerji
ihtiyacı içindedirler.Bu nedenle sportif hareketin yapısına göre antreman yada
sportif yarışmalarda enerji miktarı yapılan aktivitenin süresine
,şiddetine,kapsamına göre farklılık göstermektedir.,Sürhat kşusu için
gerekli enerji ile maroton koşusu için gerekli enerji farklıdır.Hangi
büyüklük ve hızla hareket edilirse edilsinçalışan kaslar biyokimyasal enerjiyi
tüketerek hareker ederler.Enerjinin ekonomik olarak kullanılması verimliliği
arttırır.Genel olarak antremanlardan istenen ve beklenen sonuçta verimliliğin
artması yolundadaır.Verimliliğin artması iki yolun birlikte çalışması ile
gerçekleşir.
1-Kasta enerji sağlayan enerji metabolizmalarının etkinliğinin artması
2-Hareketin ekonomik olarakj yapımasıdır.
Hareket ekonomisi tükenmeye kadar varabilen yorgunluğun geciktirilmesinde önemli
bir husustur.Teknik ve taktiklerin iyi öğrenilmesi ile gereksiz hareketlerin ve
kasların işe karışmasının önlenmesi önemli ölçüde hareketlerin ekonomik olarak
yapılmasına yardımc olur.Gereksiz hareketler daha fazla enerji tüketilip hemde daha
fazla yorgunlık maddelerinin üretilmesine neden olurlar.
Değişik sportif aktiviteler kendilerine özgü enerji gereksinimi
içindedirler.Örneğin;sprint,atlamalar,atmalar çok kısa zamanda yüksek güç ve
yüksek enerji isterler.Ama mesela maroton uzun zaman ve davamlı ama azar azar enerji
ihtiyacı doğurur.
Vucutta kasla birbirinden farklı 3 enerji sağlama yolundan ve zaman zamanda
birbiri içine geçen birbirini tamamlayıcı degişik şekilde enerji sağlarlar.
Bu 3 temel enerji sağlama yolu
1-Alaktik,anaerobik(ATP-C)
2-Laktik asit enerji sağlama yolu(Laktik-Anaerobik)(LA)
3-Aerobik enerji sağlama yolu
ATP ADENOZİN TRİFOSFAT
Kassal aktivitelerde anında kullanlan kimyasal enerji foormudur.Atp enerjiden
zengin çok önemli kimyasal bir bileşiktir.Pek çok hücrede özellikle kas
hücresindedepolanmıştırKaslarda kasılma uyarılma vs ve hücrelerdeki tüm biyolojik
işler ATP nin ADP ye yıkılmasıyla açığa çıkan enerji ile yapılır.Atp nin
yakılması ile herhangi bir molekül ATP başına 8 kilokalori enerji ortaya
çıkar.Bazı reaksiyonlar 8 kilokalorinin ancak bir kısmını kullanır.Geriye kalan
enerji ise ısı enerjisine dönüşür.ATP,ADP ye yıkılarak enerji açığa çıkar.ADP
nin ATP ye dönüşmesi için ise tekrar enerjiye ihtiyaç duyulur.Bu enerji ie Triatin
fosfattan veya alınan yiyeceklerden elde edilir.
AEROBİK ve ANAEROBİK METABOLİZMA
Metabolizma kelimesi bütün vucudda oluşan çeşitli kimyasal reaksiyonları
tanımlamaktadır.Vucuddaki hücreler ATP nin dışında hiç bir kimyasal maddeden enerji
için yararlanmamaktadır.Dolayısıyla tüm besin maddeleri ATP formuna dönüşmek
zorundadır.ATP nin ADP ye parçalandıktan sonra tekrar ATP ye dönüştürülmesi 2
temel yoldan olmaktadır.Bu yollar Aerobik(Oksijen) ve Anaerobik(Oksijensiz) yoldur.
Vucuddaki besin maddelerinin aerobik yolla parçalanması ile açığa
çıkan enerji parçalanmış olan ATP nin yeniden sentezlenmesini sağlar.Bu yolla bir
mol glikoz su+karbondioksit meydana gelirken bir yandanda 38 mol ATP ortaya
çıkar.
Bütün bu kimyasal reaksiyonlar hücre içinde mitekondri denilen hücre
organelinde oluşmaktadır.Oksijenin bulunmadığı ortamda organizma
çalışmasını sürdürebilmesi için gerekli enerjini anaerobik yol ile
sağlamaktadır.Bu yol aynı zamanda acil enerji sağlama yoludur.Birçok sportif
hareketin başlangıç ve bitiş evresinde bazılarında tüm enerji bu yolla
sağlanmaktadır.Anaerobik yol ile 1 mol glikoz yıkıldığında 2 mol ATP
oluşur.Anaerobik enerji sağlama yolunun besin kaynağı sadece
karbonhidratlardır..Kimyasal enerji kaynağı ise kreatinfosfattır.Anaerobik enerji
sağlama yolu,alaktik ve laktik asit yoludur.Her ne kadar aerobik yol ekonomik olarak
görünüyordasa ani ,hızlı ve büyük güç gerektiren işler için gerekli enerjiyi
sağlamadayeterli olamamaktadır.Bu işler için enerji anaerobik yoldsan sağlanır.Ancak
anaerobik yollardan uzun süreli enerji sağlamak mümkün değildir.Anaerobik yollardan
enerji veren maddeler çabuk tükenir ve artık madde olarak yorgunluk verici maddeler
ortaya çıkar.İskelet kaslarında ATP-CP kasların iş yapabilmesi için gerekli
enerjinin sağlandığı en çabuk enerji yoludur.30 saniyeden daha az ve maksimum
şiddetli ortamda yapılan hareketler için gerekliş enerji bu yolla
sağlanır.Örneğin 100 metre koşusu,gülle atma gibi..1 mol kreatinin
yıkılışı ile 1 mol enerji sağlanır.
LAKTİK ASİT ENERJİ SAĞLAMA YOLU
Karbon hidratların enerji sağlamak amacı ile bir dizi kimyasal reaksiyon sonucu
laktikasite indirgenmesi ile ATP üretilen anaerobik enerji sağlama yoludur.Buy
enerji sağlama yolunun besin kaynağı sadece karbonhidratlardır.Bu sistemde Glikoz
anaerobik metabolizma süresi içerisinde yıkılarak her mol glikoz için 2 mol ATP
oluşur.Laktik asit sistemi ATP nin tekrar sentez edilmesi için hızlı bir
yoldur.Uygulama zamanı 1 ila 3 dakika arasında olan yüksek şiddetli eforlar
özellikle bu sistemle enerji alırlar.Örnegin 400 metre koşu ,100 metre yüzme gibi
AEROBİK ENERJİ SAĞLAMA YOLU
Aerobik enerji sistemi diğerlerinden farklı olarak oksijenli ortamda enerjinin
ortaya çıktığı ATP sentezlenme süreci olarak tanımlanır.
Örnek:Aerobik ortamda 1 mol glikoz metaboliz olduğu zaman 39 molekül ATP
oluşur.Fakat enerji sağlama hızı düşüktür.Düşük şiddetli uzun süreli eforlar
bu enerji sistemiyle enerjilerini sağlarlar.Aerobik yol enerji sağlamada
karbonhidratları,yağları ve aşırı açlık durumında proteinleri
kullanır.(Anaerobik yo ise sadece karbınhidratlareı kullanır.) |