Antrenman ve
solunum sistemi İstirahat halinde
bir kişi dakikada 16-18 defa soluk alır.her solukta 500-600 ml hava alır.Bir kişinin
bir dakikada aldığı hava miktareı ise o kişinin dakikalık soluk volümünü
(hacmini) meydana getirir.İş halinde omayan bir kişinin dakikalık soluk volümü 5-7 L
kadardır.Yük halinde bu miktar 120 L reye kadar çokabilir.
Alınan hava ,akciğerdeki alveollere gelir.Etrafı çok skı
kılcaşl damarlarla çevrilmiş olan bu alveollerin sayısı 700-800 milyon kadardır.Bu
7-8 yüz milyon alveolün hepsinin toplam yüzeyleri 100-150 metre karedir.Alveollerin
etrafının kılcal damarlarla çevrilmiş olamsı ,kılcal damarlarla alveollerin
arasında,kan alışverişini kolaylaştıran,buna imkan veren en büyük faktördür.
Solunum yolu ile akciğerlere gelmiş olan havanın alveollerdeki
bölümde % 14 -15 oksijen ve % 4,9-6,9 arasında karbon dioksit vardır.Alveollerde o
oksijen ve karbondioksit oranının değişikliği, bir basınç farklılığını
doğurur.
Gerek alveollerdeki oksijen gerekse karbondioksidin meydana getirdiği
iki ayrı basınç, bu basınç farklılığını doğurur.Bu oluşuma alveol oksijen
basıncı veya alveol karbondioksit basıncı
denir.Alveoldeki oksijen basıncının fazla
oluşu,kılcal damarlarla alveol etrafında mükemmel bir gaz alış verişi sağlar.
Alveoldeki oksijen basıncı fazla oduğu
taktirde,soluk sayısı artar.Deniz seviyesinden yükseldikçe hava ve basınç,buna
paralel olarak oksijen azalır.550 metre yükseldilğinde oksijen miktarı normal
yüzdenin yarısına düşer.belirli yükseklilğe kadar organizma eksilen oksijenin
meydana getireceği kötü neticeleri önleme için kandaki hemoglobin miktarını
arttırır.Yüksek bölgelerde yaşayan kişilerin kanında fazla hemoglobin
bulunmasının gerçek sebebi budur.
Havanın ;solunum esnasında alınan ve verilen havaya göre oranı % 33
tür.Bu %33 teki karbondioksit oranı fazladır.Alınan hava akciğerlerde hava ile
karışır.Bu karışım neticesi akciğerlerdeki havanın karbondioksit oranının
,dolayısıyle kaobondioksit basıncnın artması olayını meydana getirir.Bu olumsuz
durum derin nefes alma ile giderilebilir.Derin nefes alındığı takdirde %33 lük artık
hava oranı % 20 ye düşer.Bu durum alveoldeki oksijen basıncını arttırır.Bunun sonu
organizma daha fazla oksijen ile çalışır.
Antremanlarda öncelikle daha bilinçli olarak derimn nefes almaya sporcuyu
alıştırma çalışmaları ,aradan kısa bişr zaman geçince otamatikman derin nefes
alma alışkanlığını doğurur.alınan bu alışkanlık ile kişinin hem vital
kapasitesi hemde alınan oksijen miktarı artar.
Temiz havanın ,solunum ylu ile akciğerlere alınıp artık havaile
karışmış havanın ve alveollerdeki havanın ,içerdeki gazların yüzde oranları
aşağıdaki gibidir.
|
Temiz havada %
olarak |
Akciğerlerde %
olarak |
Alveollerde%
olarak |
|
Oksijen oranı |
20,95 |
16-17 |
1415 |
Azot oranı |
79,02 |
7981 |
79-81 |
Karbondioksit oranı |
0,03 |
3-4 |
5-6 |
yapılan antremanlarda alveoller etrafındaki
kılcal damarların (kapiller) çaplarında ve gaz geçirimi özelliklerinde artma
meydabna gelir. Bu daha fazla kanın alveoller tarafından oksijenle beslenmesini
,dolayısıyla oksjenden azami faydalanma durumunu doğurur.
Antreman neticesielde edilen,daha derin nefes alma alışkanlığı
hem vital kapasite artar hemde artık hava miktarı azalır.Bu ise alveollerdeki
karbondioksit miiktarı ve basıncının düşmesini,dolaısıyla kana karışan oksijen
miktarının artmasını sağlar.sporcuları bu fizyolojik özellik sık sık
anlatılmalı ve onlarda derin nefes alışkanlık haline getirilmelidir.
Belirli spor türleri için solunum ritminin hareket ritmine
ydurulması gerekir.Örneğin uzun mesafe koşucularda,kayak dayanklılık
yarışmasında,yüzmede olduğu gibi.Büyük yüklenmeleri gereken spotif
alıştırmalarda özellikle ağırlık çalışmalarında soluk baskı altında tutulur
(preslenir) ve aniden sert olarak dışarı atılır.soluğu baskı altına almak kılcal
damarların ezilmesine .dolayısıyla dokunun kan sağlamasına ara vermesine neden
olur.Bunların doğal sonucu olarakta kolay yorgunluk meydana gelir.ukarıda
bahsettiğimiz gibi uyzun kuşucılarda soluk alıp vermeninadım ritmine ydurulması
salık verilir.başlangıçta bu iş bilinçli olarak yürütülür,sonraları bilinçsiz
olarak (refleks) yapılması sağlanır.Yine sportif gücün geliştirlmesinde soluk alıp
verme önemlidir.Nedeni çok genel olarak karın zarının harekete katılmasıyla solunum
kuvvetlendirilir şeklinde açıklanabilir.
70 kg ağırlığındaki antremansız bir kişinin istirahat halinde
iken yaptığı solunum ile aldığı hava miktarı 7 litredir.Aynı fiziki özelliklerde
antremanlı bir kişinin bir dakikada aldığı hava mktarı ise 10 litredir.Aradaki 3
litrelik fark antreman sonucu kılcal damarların ne denli geliştiğini ,organizmanın
kendiine sevk edilen havanın oksijeninin en mükemmel şekilde değerlendirdiğini
gösterir.
ANTEMANLA AKUT SOLUNUMSAL
DEĞİŞİKLİKLER:
Bireyin oksijen kullanımıarttkça solunum dakika volümüde artar Solunum soluk
alma (inspirasyon) ve soluk verme (ekspirasyon) den oluşur.Solunum volümü akciğerlere
alınan ve çıkarılan havadır.Bu iş bir seferde 500 cc kadardır.Normalde her
dakikadaki solunum sayısı 12 olarak alınırsa kişinin solunum fdakika volümü
VE=12*50=L/dakika olur.Antareman kişinin solunum volümü,oksijen volümü,karbondioksit
volümü aşağı yukarı kişinin max iş kapasitesinin % 60 ına kadar artarlar.Bu
düzeyden sonra dakika volümüne baklır ihtiyacın üzerinde artma gösterilir.
Antremanın başında solnum volümü,solunum frekansından daha fazla artar.Fakat
antreman şiddeti metabolik asifoz husule getirecek düzeyde ise solunum frekansında
artma daha fazla lur.antremanın bitiminden sonra solunum frekansının istrahat değerine
dönüşüsolunum volümüne oranla daha yavaştır.Antremanlarda solunum volüm ve
kapasitesi değişmelerinde solunum 15 ten 40-51 e kadar çıkar.solunum volüm ve
kapasitesi değişmelerinde solunum frekansı 15-16 dan 40-50 ye kadar çıkar.solunum
volümü normal istirahat koşullarında vital kapasitenin(derin bir soluk almadan sonra
zorlu bir şekilde çıkartılan hava volümü) % 10 u kadar olduğu halde antremanda % 50
sine kadar çıkabilmektedir.Normal yetişkin bir erkekte istirahat ve maksimum antreman
değerleri
Parametre |
İstirahat |
Maksimal antremanda |
Solunum Sayısı dakika |
16-18 |
50 |
Solunum volümüğ |
600 |
3200 |
Solunum Dk Volümü(L/Dk) |
6 |
160 |
Oksijen kullanımı(Cc/Dk) |
250 |
4570 |
Co2 üretimi (Cc/Dk) |
200 |
520 |
Antremanla akciğerde gaz alım verimi artar
.Akciğer alveollerinde oksijenin diffüzyom kapasitesi 20-25 cc/25cc/dk/mm Hg
de antremanda 2-3 misline çıkar
ANTREMANDA OLUŞAN KRONİK DEĞİŞİKLİKLER:
Solunum Volümü:
Sporcularda istirahatte ve sub maksimal antreman esnasında pek
değişmez.fkat maksimal bir antreman esnasında belirgin bir artma gösterir.
Solunum frekansı:
İstirahatte çok az düşme görülür.Submaksimal bir antremanda çok fazla
artmaz,maksimal antremanda belirgin olrak artar.Vital kapasite; genellikle
ya değişmez veya biraz artmış blunur.Yüzücülerde yüksektir.Total akciğer
kapasitesinde pek artma görülmez.
Solunum dakika Volümü:
Antremanla istirahat dakika volümünde de belirgin değişiklik
görülmez.submaksimal bir efeo anında antremandan önceki duruma oranla daha
az bir artma olur.Maksimal bir efor anında solunum dakika volümü spocularda
yüksektir.Oturak hayatı yaşyanlardan 111 L/Dk ,antrene olanlarda bu değer
200L/Dk ya kadar çıkabilir.Kronik etki olarak yorumlanabilecek bir diğer kon
ortak hayatı yaşayanların daha ziyade kostalarını kullanarak göğüs
solunumuna,sporcuların ise daha ziyade karın solunumuna eğilim
göstermeleridir.Göğüs solunumu karın solunumuna oranla daha yorucudur.Göğüs
duvarı esneklik snırına yaklaştıkça gösterdiği direnç artar ve solunum
kasları yorgunluğu daha erken gelir.
Hareketsiz birinde dayanıklılık antremanından önce ve
sonraki bazı solunumsal parametre değerleri ve mukavemetlerle karşılaşma
Solunumsal Parametreler |
Antremandan
önce |
antremandan
sonra |
Mukavemetçi |
Sol.Ok.Vol(L/Dk) İstirahat |
7 |
6 |
6 |
Sol Ok Vol(L/Dk)maksimal |
110 |
135 |
195 |
Sol. Sayısı İstirahat |
14 |
12 |
12 |
Sol. Sayısı Maksimal |
40 |
45 |
55 |
Sol.Vol İstirahat |
0,5 |
0,5 |
0,5 |
Sol. Sayısı Maksimal |
2,75 |
3,0 |
3,5 |
Vital Kapasite (L) |
5,8 |
6,0 |
6,2 |
|