Ayak bileği
yapısı ve sakatlıkları
Ayak bilek kemikleri 7 tanedirler.ve topluca Tarsess kemikleri olarak
adlandırılırlar.Tibia dediğimiz ayak kemiği talus kemiği ile bu kemikler
topluluğuyla eklem yapar.Resimdeki talus kemiği tibiadan gelen yükü topuğa ve
matatarsal dediğimiz ayak kemiklerine doğru dağıtır..Ayak topuğuna calcaneus
tenir.Ve Talustan gelen yükü ayak tabanı olarak yere iletir.Bu nedenle topuk kemiğinin
yere geniş bir temas yüzeyi vardır.Calkaneus (Topuk kemiği)ayak bileğindeki tarsess
denilen 7 kemiğin en büyüğü ve en sağlamıdır
Talus kemiği yükü öne doğru navicular kemiğe doğru iletirNavicular
kemik talusun başı ve uca doğru ayak tarak kemikşleri dediğimiz cuneform kemiklerle
eklem yapar.Bunlarda önde ayak parmak kemikleriyle eklem halindedirler.Yük
böylece kemikten kemiğe öne doğru iletilerek hafifletilir.Durur pozisyonda iken ayak
parmak kemiklerinin uç kısımları yere temas halindedirler.Ayak bileği eklemindetalus
ve ayak kemikleri arasında iç ve dış yan bağlar .ayrıca içeride iç bağlar
mevcttur.Bu bağlar her zaman için darbelere maruz kalır.Çünki ayak bileği aklemi
öyle çok komplike hareketlar yapabilen bir eklem değildir.Zorlamalara pek gelmiyen bir
eklem yapısı vardır.
Basit burkulmalarda yada daha ağır burkulmalarda(Antors) genelde ağrı nedeniyle bir
kaç gün istirahat eder ayağımızı zorlamaz daha sonra tekrar işimize
döneriz.Burkulmalarda radyografi çektirmediğimiz gibi alçılı tespite ihtiyaçta
duymayız.
Bu tip burkulmaların sık sık tekrar etmesi ise tedavi yöntemlerinin iyi olmamasından
ileri gelir.
Ayak bileğinde çeşitli bağlar vardır.İç malleolü ayağın iç bölümüne
bağlıyan Deltoit bağ bulunur..Bu üç bölüm halinde önden
arkaya doğru burayı sağlamlaştırır.
Dış bölümde ise Fibulayı calcaneusa bağlıyan Yan Ligament
mevcuttur.(Calcaneo-Fibular).
Ayrıca Tibiayı Fibulaya bağlıyan kemiklerarası membran bulnur.Bunun alt ucunda
Posterior Tibua-Fibular bağ yer alır.
Daha birçok bağ varsada ayak bileği burkulma ve kırıklarında daha çok bu bağlar
kopar veya zedelenirler.
Ayak bileği burkulma ve kırıklarında ayak değişik şekillerde zorlanır.
İÇ YAN BAĞ
iç yan bağ çok sağlam olduğundan genelde az zedelenir.Ayağı özellikle topuğun
dışa doğru zorlanması(Pronasyon-Valgus) bu bağın burkulmasına ,daha şiddetli
olması halinde bağın kopmasına ve iç malleol ile birlikte fbulanın alt
ucununda kırığına sebep olur.Bu şekilde iç Malleol kırılmış,dış malleolun ayak
bileğinden 5-8 cm yukarısında bir kırık meydane gelmiş ayak bileğindende yarı
çıkık durumu ortaya çıkmıştır.(Pott Kırık)
Ağır bir klinik tablo görülür.Ayak bileğinde şişme,iç ve dış malleol önünde
şiddetli bir ağrı vardır.Yapılan radyografide yukarıda anlatılan durumu ortaya
çıkar.Tedavi öncelikle konservatiftir.Yani ameliyata hemen gerek
yoktur.Hastanın uyutulmasından sonra gerekli düzenlemeler
yapılır ve alçılı tespite alınır.burada önemli olan nokta iç malleoldeki
kırığın uç uça gelmesidir.Bu kırık eklem yüzeyini kapsadığından iyice
onarılması gerekmektedir.Eğer bu durum başarılamazsa ameliyata ihtiyaç
duyulur.Amaliyat kolaydır.Genel anastezi altında iç malleol vidalanır.Yarı çıkık
durumuda düzeltildikten sonra o tarak alçıya alınır.
İç malleol kırıklarınıda bu arada görmek faydalı olur.Bu bölgenim kırıkları
ya sıkışma yada deltoid bağın çekmesi ile olur.Topuk
ayak bileğinden içe (Adduksiyon) veya dışa doğru zorlanırsa,iç malleol kırığı
meydana gelir.B tip kırıklar sporcularda sıklıkla meydana gelir.Ayağın iç
bölümünde şiddetli ağrı ve şişme vardır.Yapılan radyografide iç malleol
kırığı saptanır.Kırık ayrışmamışsa alçılı tespit uygundur.İki veya
üçbuçuk aylık tespitten sonra hasta yük vermeden koltuk değnekleri ile
yürütülür.
Kırıkta ayrışma varsa genel anastezi altında (Redüksiyon denenir)Olumlu sonuç
yukarıda anlatılan tedaviyi gerektirir.Redüksiyon başarısız olursa amaliyatla iç
malleol tibiaya vidalanır ve o taraf alçılı tespite alınır.(Diz altına kadar.)Bu
bölüm kırıklarında yerine tespiti çok iyi yapmak gerekir.Aksi takdirde Pseudoartriz
çok (yalancı oynak)çabuk gelişir.Tadavisi ise daha karışıktır.
Dış yan bağın zedelenmesi ve fibulanın alt ucununda kırılması şu şeilde olur.Bu
cins burkulmalara ve fibula alt ucu kırıklarına çok sık rastlanır.Bu lezyon ayağın
içe dönmesi(Süpinasyon) sonucu oluşur.Eğer travmanın şiddeti az ise bağ lezyonu çok ise fibulanın ucunu kırdığı
gibi,travma biraz daha
uzarsa iç malleolüde sıkıştırma sonucu kırabilir.Dış malleolde ağrı ve şişme
mevcuttur.Yapılan radyografide kırıklar görülebilir.Eğer bu burkulmada bağ lezyonu
saptanır,kırık olmazsa o tarafı diz altına kadar 3 hafta alçılı bandaj aalmak
gerekir.Kırık var fakat ayrışmamışsa gene alçılı bandaja konulur.İç ve dış
malleolün ikisindede kırık vardsa gene konservatif tedavi dedenir.Eğer tespit
yapılamıyorsa iç malleole vida ,dış malleolede bazı durumlarda meduller(Kemik içi)
veya rush çivisi kullanılabilir.Alçılı tespit gereklidir.Son olarak ayağın dışa
(Abduksiyon)
veya içe(Adduksiyon) dönme ile olan kırılmaya trimalleoler(Cotton)
kırığı denir.Bu tip kırıkta iç ve dış malleolar kırıldığı gibi talus
dışarı kayar.Ayrıca Tibuo-Fibular bağ(Posterior tibuo fibular ligament)da kopar.Ayak
bileği şiş ve deformedir.(Şekli bozulmuştur)Yapılan ön ve yan radyografilerde durum
açıklıkla görülür.Kırıklarda ileri derecede kayma yoksa konservatif tedavi
yöntemleri uygulanır.Deplasman (Ayrışma) var ise redüksiyon denenir.Olmadığı
takdirde cerrahi yöntem uygulanır.Önce arka malleol ,sonra dış ve iç malleoller
osteosentez vasıtaları ile onarılır,diz üstüne kadar alçıya alınır.8 ila 10
hafta sonra alçı alınır ve fizik tedaviye geçilir.
Ayak burkulmaları (Antors) ve kırıklarında radyografinin yeri her zaman
başkadır.Durum radyografiye göre değerlendirilir ve programlandırılır.Basirt
burkulmalarda dahi alçılı tesit gerekebilir.Bunlar yapılmadığı takdirde,devamlı
bir sakatlık kalabildiği gibiher zaman ağrı şikayetleri ön planda olur.
|