KRAMPLAR
Düzenli eksersiz yapan kişilerin çoğunluğunda
kramplara raslanabilmektedir. Özellikle tükenme aşamasına kadar anteremanlarını
sürdüren sporcular kramplardan sıklıkla şikayetçi olmaktadırlar. Kramplara neden
olan çok çeşitli faktörler vardır. Beslenmeye ilişkin olanlar şu şekilde
sıralanabilir.
1-Sıvı
kaybı
2-Elektrolit Dengesizliği
3-Glikojen depolarının boşalması
4-Yorgunluk
Bazen esnetme
yada masaj krampların ortadan kalkmasına yardımcı olabilmektedir. Bununla birlikte
eksersiz öncesi ve sonrası beslenmede dikkat edilecek bazı hususlar krampların
oluşumunu engellemek açısından önem taşır.
NEDEN
TERLERİZ:
Eksersizle
birlikte çelışmamızın çoğunluğuna yada ortamın ısısına bağlı olarak
terlemede artmaktadır. Eksersiz sırasında vucutta oluşan ısının büyük bir kısmı
kaslardan deri yüzeyine taşınarak terleme ile vucuttan atılır. Bir başka deyişle
terleme vucudun soğutma sistemi olup her 1 litre için 580 kalorilik enerji vucuttan
uzaklaştırılır. Öncelikle bu soğutma sisteminin çalışabilmesi için vucutta
yrterince sıvı olması gerekir. Soluk almada güçlük, kaşp atım hızının artması,
yorulma süresinin hızlanması gibi belirtiler sıvı kaybı ile kendini göstermektedir.
kramplar ise daha çok vucudun dehidrete (susuz) olduğu durumlarda ortaya
çıkmaktadır..
Bazı spor
dallarındaki ortalama su kayıpları şu şekildedir.
Futbol=3.0 litre Boks=1.5 litre Basketbol=1.7 litre
2000metrekürek=0.8litre Buz hokeyi=1.8 litre
Sıvı
kaybının daha az olacağı düşünülen yüzmede dahi, saatlik yoğun bir
çalışma ile vvucuttan 2 litrelik sıvı kaybı söz konusudur. Böylelikle eksersizden
önce yeterince sıvı alımı (vucudun su doygunluğu), eksersiz süresince cucudun su
kaybının karşılanması , iyi bir çalışma verimi ve krampların önlenmesinde
oldukça önemlidir. Eksersiz sırasında vuvudun kaybettiği suyun tümünü (örneğin
bir tenis maçı anında yada maratonda) anında yerine koymak oldukça
güçtür.Bununla birlikte 15-20 dak. aralıklarla azar azar alınan su, kuşkusuz
krampların önlenmesinde etkili olur. Alınan suyun mideyi kısa sürede terk etmesi ve
rahatsızlık vermemesi için serin olması (5-10derece)gerekir. Eksersiz öncesi ve
sonrası vucud ağırlığının belirlenmesi, vucut sıvı kaybının belirlenmesi
gerekir. Kuşkusuz bir futbol maçı sonında 2.5 litre sıvı kaybetmiş bir spocunun, bu
kaybı bir anda karşılaması beklenemez. Ancak eksersiz bitiminden 30 dakika sonra su
içimine aşlanması gerekir.
Kramlardan sorumlu olan
diğer besin öğesi;minerallerdir
Vucut
sıvılarında bulunan ve elektrolit olarak adlandırılan kalsiyum, sodyum, potasyum,
magnezyum gibi mineraller terle vucuttan atılmaktadırlar. vucuttaki en önemli
görevleri ise.kas kasılması ve sinir iletiminde görev almalarıdır.
özellikle
sıcak ortamda bu minerallerin kayıplarından vucut elektrolit dengesi bozulur ve
çalışan kaslarda kramoların oluşumuna zemin hazırlanır. Bununla birlikte,
sporculara eksersiz sırasında mineralden zengin sıvı alımları önerilmez. Çünki
damar içerisinde belirli yoğunlukta bulunan bu tur hazır içecekler eksersiz sonrası
toparlanma döneminde alınabileceği gibi, iyi bir brslenme ilede kayıplar
karşılanabilir. Terleme ile atılan ve kas kasılmasında önemli bir görev üstlenen
minerallerin kaynakları ve yetersizliği sonucunda oluşanlar tabloda gösterilmiştir.
MİNERAL ADI |
KAYNAKLARI |
YETERSİZLİĞİ |
Kalsiyum |
Süt ve süt ürünleri |
Kramplar |
Kuru meyvalar |
Meyvalar |
Sinir iletiminde bozukluk |
Sodyum |
Tuz |
Kas yorgunluğu |
Süt ve ürünleri |
|
Ağrı,kramp, solunum yetmezliği |
Magnezyum |
Kurubaklagiller,tahıl,yeşil bitki |
Kas kasılması,sinir iletiminde
bozukluk |
|
Cimnastikçiler
ve dağcılar üzerinde yapılan çalışmalarda kramp şikayetlerinin günlük yeterli
kalsiyum(2-3 su bardağı süt yoğurt) ile ortadan kalktığı gözlenmiştir. Aynı
şekilde , futbolcuların potasyumdan zengin yiyecekleri sıklıkla tüketmeleri ile kramp
sorunları çözülmüştür. Minerel kayıplarının eksersiz sonu karşılanması bir
sonraki anteremana hazırlık açısından önemlidir.
Bu nedenle
sporculara eksersiz sonrası öğünde 1/2 oranda meyva suyu ile karıştırılmış
kalsiyum ve minerallerce zengin besinlerin verilmesi yararlı olur.tuz kaybı yemeklere
katılan tuz ile telafi edilip ayrıca tuz tabletleri verilmesi önerilmez..
Kramplara neden bir faktörde;Glikojen depolarının boşalması ve bunu
izliyen yorgunluğun gelişimidir.
Kayakçılar
üzerinde yapılan araştırmalarda krampların daha çok öğleden sonraları meydana
geldiği gözlenmiştir. Öğle arası sporculara karbonhitratlı yiyeceklerin verilmesi
bu şikayetleri ortadan kaldırmıştır. Vucut glikojen depolarının doygunluğu yorulma
süresini geciktirmekle birlikte sakatlanma riskinide bir ölçüde azaltmış olur.
Eksersiz yapan kişilerin eksersiz süresince vucuttan kayba uğrıyan besin öğelerini
bilmeleri ve beslenmelerini bu doğrultuda düzenlemeleri iyi bir çalışma verimi ve
krampları(sakatlanmaları)önleme açısından gereklidir. |