Spor masajı nedir?
Spor masajının amacı nedir?
Spor masajının fizyolojik etkisi nedir?
Hasta masajıyla spor masajı arasındaki farklılıklar nelerdir?
Antreman masajı
Müsabakaya Hazırlık masajı
Ara masajı
Dinlendirme masajı
Spor dalları ve masaj
Masajda kullanılan kaydırıcı maddeler

Spor masajı nedir?
Spor masajının ve spor masorünün tanımlanması,bugünkü koşullar içinde görev sınırlarının çizilmesi oldukça zordur.Çünkü masor yarışmalarda veya anteremanlarda sadece sporcunun vucuduna masaj yapan bir kişi değildir..Sporcu sakatlandığı anda yardımına ilk koşan ,sakatlanmasını izleyen günlerde tedavisine yardımcı olan,yanında bulunan hep odur.Genellikle klübün en sempatik,herkesçe sevilen ve aranan insanı,sporcuların dostı ve sırdaşıdır.Yönetici ve antrenörlerine söyleyemediklerini sporcu ona söyler.Bu nedenle masör çok yönlü bir kişidir.
       Spor masajında özel manüplasyon şeki yoktur.Klasik masajdaki manüplasyonlar spor masajındada aynen uygulanır.Ancak uygulanan kişilerle ,koşullar yönünden farklılıklar olduğundan biraz özel eğitim ister.
Tedavi için gelen hasta fonksiyonel ve organik gücünü kaybetmiştir ve şikayetler vardır.Yapılacak masajla şikayetlerinin tüünü değil,ağrıları biraz dinse bile teşekkür eder minnettar olur.Sporcular ise sağlıklı,enerjik,hayat dolu,başarı peşinde koşan insanlardır.Özellikle şampiyonlar yani spor hatuatlarında başa güreşenler,daima büyük başarı isteyen ,her konuda kalay memnun ve tatmin olmıyan,her olanaktan faydalanarak daha iyisini yapmak isteyen gençlerdir.Masördende ,çabalarına katkıda bulunmasını,güçlerini dahada arttırmak için kendilerine yardımcı olmasını isterler.Onlar için ağrının dinmesi veya azalması değil,görünebilir veya sonucu ölçülebilir başarıdır.Bu nedenlerle spor masörünün işi,hasta masörlerine oranla daha zordur.Dha fazla kişişel yetenek ve meslekte uzun tecrübe ister.Bu özellikler ise ne birkaç haftalık kurslardan nede kitaplardan öğrenilir.Ülkemizde bu alanda ne ciddi bir eğitim nede özel hazırlanmış kitaplar vardır.Değil yanlız spor masörlerinin,hasta masörlerinin bile ,bildiklerini nereden ve kimlerden öğrendiklerimerak edilecek bir konudur.
       Spor masörlüğü yapacak olan kimsenin,herşeyden önce kendi spor yapmış,hatta değişik branşlarda aktif olarak çalışmış olması gerekir.Değişik disiplinlerdeki bedensel hareketlerin,hangi kaslarda veya kasguruplarında ne gibi sonuçlar oluşturduğunu kendi vucudundan bilmelidir.Ancak böyle bir geçmişi olan kişiler,klasik masaj eğitimi gördükten sonra spor masörlüğü kurslarına katılmalıdırlar.Kurslarda alacakları teorik bilgilerle spor alanlarına döndükten sonra,bir sürede deneyimli bir spor hekimi ile birlikte çalışıp,sporcunun gücünü azaltan faktörlerin neler olduğunu ve ne gibi sakatlıklar ortaya çıkabileceğini görüp,tedavilerini izlemelidir.Ancak böyle bir hazırlık devresinden sonra,kendi başına çalışıp,pratikte aldığı olumlu ve olumsuz sonuçları değerlendirerek mesleki kişiliğini kazanabilir.O zaman,kitaplardan veya kurslardan öğrenilen kalıp şeklindekiyöntemlerin yetersizliğini anlayacak ve kendi insiyatifinin önemine inanacaktır.Bir sporcuda olumlu bir sonuç veren uygulamanın,diğerinde ters etki gösterdiğini,manüplasyonların her sporcuda sıraya göreuygulanamıyacağını görecektir.Sporcınun form ve antreman düzeyinin,günün,saatin,hava koşullarının,yarışmanın başlama saatinin uzun yada kısa olmasının,sporcunun ruhsal durumunun ve hatta alışkanlıklarının ne kadar önemli rol oynadığını gözlemleriyleöğrenecektir.Sporcuya olan bu yaklaşımlarsa,ne kitaplardan nede kurslardan öğrenilebilir.Kısacası, iyi bir spor masörü,sadece ellerini iyi kullanmasını bilen değil,spor alanlarını ve sporcuların yarışma şartlarını iyi bilen kişi demektir.

Spor masajının amacı nedir?
Hasta masajından beklenen,vucudta mevcut bir hastalığın tedavisi iyileştirilmesidir.Sporcularsa güçleri ve kondisyonları normalin üstünde gençlerdir.Masajdan bekledikleri daha iyi sonuç alabilmek için güçlerinin daha üst düzeye çıkarılmasıdır.Sporcu masöründen elindeki imkanlarla kendisini,daha hızlı koşabilecek,daha yüksek atlayabilecek,daha iyi maç çıkaracak,daha iyi vurabilecek düzeye çıkarmasını ister.Oysa en etkili masaj bile ,gücü arttıran etkenlerden sadece bir tanesi,belkide en küçüklerinden biridir.Bedensel gücü çok daha etkin bir biçimde arttıran aktif yöntemler arasında masaj,sadece pasif bir uygulamadır
       Eskiden sporcuları müsabakaya hazırlamak için tam masaj yapılır,infraruj ve benzeri gibi yöntemler kullanılırdı.Bugün için durum oldukça değişmiş,ısınmayı sağlayarak kan dolaşomını hızlandırmayımesajdan yaklaşık  beş kat daha fazla arttıran aktif ısınma hareketleri ön plana geçmiştir.Bununla beraber masaj hala yerini korumakta ,aktif ısınma hareketleri yanısıra,Dünyanın her yerinde yarışmalarla anteremanlardan önce veya sonra yarışma aralarında az veya çok masaj yapılmaktadır.

Spor masajının fizyolojik etkisi
YORGUNLUK
Spor çalışmalarında olsun,günlük yaşamdaki bireysel işlerde olsunbireyden bireye büyük farklar göstermekle birlikte,yorulmayan insan yoktur.Gerek merkezi ve gerekse çevresel kas yorgunluklarında masajın büyük yararı nedeniyle,spor masajının fizyolojik diğer etkilerine geçmeden önce yorgunluk üzerinde biraz durmakta faydalar vardır
       Yorgunluk,organ yada organların belli bir çalışma süreci sonunda işlevsel güçlerindeki gerilemedir.Yorgunluk çevresel ve merkezi olarak ikiye ayrılır.Her ikişside birbirlerini karşılıklı olarak etkilerler.
       Merkezi yorgunluk belirtiler kompleksinin ,subjektif yorgunluk duyusuyla ilişkisi kesin bilinmemesine karşın,çevresel yorgunluğun nedenleri tam olarak tanımlanabilir.
       Çevresel yorgunlukta gücü sınırlayan etmen ,çoğunlukla kaslarda oksijen defiziti,oksijen yetmezliğidir.Ancak bu ,zorlamanın küçük veya büyük kas gurubundanmı lduğuna göre değişir.Küçük kas gurupları oksijen açığını damarların çaplarındaki değişikliklerle dengeleyebilir.Büyük kas guruplarının çalışmasında ise kanın maksimal oksijen kapasitesi aşılabilir.Yorgunluk büyük ölçüde işin hıs temposunada bağlıdır.Kasılma ve gevşeme arasındaki süre çok kısa olursa,kısa dinlenme fazında arteriyel kapillerler kanla yeterince dolamaz,oksijen ve enerji desteği yetersiz kalır.Bu durum statik işte daha belirgindir.Enerji miktarının yetersiz kalmasıyla matobolizma ürünlerinin taşınmasındaki gecikme yorgunluğa sebep olur.Uzun süreli çalışmalarda enerji ikmali ve kullanımının dengede olması ve metabolizma artıklarınınbirikimi belli sınırı aşmaması ereklidir.
       Kasın enerji metabolizmasıyla sıkı bağlantısı bulunan akut ve kronik yerel kas yorgunluğu, sürekli gücün üst sınırında bulunan kas çalışmasının zorunlu sonucudur.Kas,kasılabilmek için gerekli enerjiyi sağladığı fosfatlar, ATP ve KREATİNİN FOSFAT(KP) kas kasılması sürecince yıkıma uğrar ve gevşeme sürecincede yeniden sentez edilir.Tekrar sentezleri için gerekli enerjide glikozdan ve yağların yanmasından sağlanır.Glikolizde ortaya çıkan asit metabolizma artıklarının yok edilmesi için yeterli oksijen ile,artıkların kandan uzaklaştırılması arasında denge varsa,kas yorulmadan dengede(Steady stade) çalışır.Kas kasılmasındaki anaerobik iş,aerop dinlenme olanağının üstüne çıkarsa ,enerjiden zengin fosfatazların yenilenmesi için ara kısa olacağından,kaslarda ve kanda süt asidi düzeyi yükselir.Laktik asidin yok edilmesini sağlıyan oksidasyon proçesi sınırlı olduğundan ,her büyük kasın kısa süreli çalışması yada isometrik çalışmada yeterli olmıyan dinlenme süresinde laktak birikinmi atar.Bu durumda biyokimyasal denge bozulur ve kasta yorgunluk belirtileri ortaya çıkar.Yorgunluğun oranıyla,oosidasyon bekliyen süt asidi miktarıyla ölçülen oksijen açığı pareleldir.Bununla birlikte süt asidinin bir kısmı alkali depolarınca ,kan serumunda tampon görevi yapan karbonat vefosfatlara nötralize edilebilir.İyi antrene olanlarda bu rezevler yüksek oılduğu için ,metabolizmada asitlere bağlı olası bozuklukların sınırı daha fazladır.
       Oksijen açığının büyüklüğü,salt kas metabolizması ve alkali tamponu sorunu değildir ve irade gücüyle subjektif ve objektif belirtilerin üstesinden gelme olanağı vardır.Çalışan kaslardaki ağrılar,güçsüzlük,hareketinn gelişmesi ve soluk almadaki güçlük belli bir süre konyrol edileblir ve kaslar dayanıklılığa zorlanabiir.Bu sürede erişilebilen maksimum oksijen defiziti anaerop kapasite olarak adlandırılır.Dayanıklılık yeteneğide denilen anaerobik kapasite bu sürede 20 litreye kadar çıkabilir.Bunun anlamı kesin oksijensiz 30sn çalışabileceidirki antremanlı bireylerin olağanüstü durumlarda  subjektif ve objektif sıkıntılara iradeleriyle 1,5-2 dakika dayandıkları saptanmıştır.
       Yorgunluğun belirmesi için antreman durumu ve ekonomik kas çalışması dışında,oksijen ikmali ve çalışan kasın dolaşım kapasiteside önemlidir.Antremanlıların kaslarının daha iyi kapillerize olması ve damarlarının daha iyi genişleyebilmesi bir avantajdır.Bu ayrıcalık,daha uzn kas kontraksiyonu gerektiren statik ve izometrik çalışmada dolaşım daha önem kazanır.Bu tür çalışmada kas liflerinin kasılmasıyla kapillerlerin mekanik sıkışması kan ikmalinin aksaması hızla yorgunluğa götürür.Kontraksiyon ne denli kuvvetli ,statik işin süresi ne denli uzun ve büyük,dinlenmede ne denli kısa olursa ,yorgunluk o kadar çabuk ortaya çıkar ki,nabızın hızlanmasıda başka bir belirtidir.Örneğn,statik yada izometrik süre tüm  tüm sürenin % 25 inden %50 sine çıkarsa gerekli dinlenme süresi 3 klatına yükselir.
       Bu kısa açıklamadan anlaşılacaği gibi ,kasın yorulmadan çalışabilmesi için,yeterli enerji,oksijen ve dinlenme yanısıra ,kas dokularında biriken metabolizma artıklarınında kana karışarak bir an önce bulundukları yerden uzaklaştırılmaları gerekir.
       Bu nedenle ,yorgunlukla savaşta kan akımının aktive edecekönlemler  önemli rol oynar:
       1-Dıştan uygulanan her türlü sıcalık:Uygun giysilerle vucudun sıcak tutulması,kısa süreli sıcak duşlar,banyolar,kısa sauna seansı v.s.
       2-Isınma kpşulları ve eksersizler biçiminde aktif ısınmada damar genişlemesi sonucu kan akımındaki artma ,ısınma çalışmasının sona erdirilmesinden sonrada uzun süre devam eder.
       3-Masaj,hem sağladığı hiperemi ve hemde mekanik olarak metabolizma artıklarının uzaklaştırılması yanısıra,ilk iki önlemden farklı olarak sporcunun fejitatif sistemine psikolojik durumuna etkileriyle ayrı bir önem kazanır.
       Spor masajının fizyolojik etkilerinin klasik masajın etkileri bölümünde anlatılanlardan bir ayrıcalığı yoktur.Ancak bu konuda genellikle düşülen hata,yanlız masajla kasın aktif gücünü ve kuvvetinin arrtırılabileceği,hacminin büyütülebileceğidir.Kasın aktif gücünü ve hacmini arttırmak,yanlız güdümlü ve bilinçli aktif eksersizlerle olur.Masajla ancak kas gevşetilebilir ve ön görülen hareket için gerekli esneklik sağlanabilir.Bu nedenle sporcularda uygulanan masajın önde gelen etkilerinden biride kas tonusu üzerinedir.Artmış kas tonusunun düzenlenmesi ile kasın gücü arttırılabildiği gibi ,çabuk yorulmasıda önlenebilir.Ayrıca her branş için ayrı ayrı gelişmesi gereken hareketlerin daha rahatlıkla yapılması sağlanır.Yani sporcularda kas tonusunun düürülmesinin zararı değil,yararı vardır.Sporcularda refleks olarak oluşan kas gerginliklerine özellikle dikkat edilmelidir.gerilmiş kaslar sebep olduğu şikayetler ve güç azalması ,kasların ve bağ dokusunun ,mesaj ve aktif eksersizlerle esnekliğin kazandırılmasından sonra ancak ortadan kaldırılabilir.Bu tip sertliklerin kapiller dolaşımı engellemesi ve metabolizmanın düşmesi, hücre dejenerasyonuna kadar götürebilmekte ,dolayısıyla gici azalmaktadır.(Kuprian).Mesajın tonusu düzenleyici etkisi,kas spinderleri ve kan dolaşımı yoluyla olur.Ancak,masajın karbonhidrat yıkım ertıklarının ,özellikle süt asidini yok etmek şeklindeki yerel etkisi,merkezi etkisiyle metabolizmayı düzenlemesi yanında ,daha azdır.Kanın kimyasal analizleri,metabolizma üzerine olan etkiyi açıklığa kavuşturmuştur(Müller)
       Prokop'a göre masajın hiperemi yapan etkisi normal vucut ve çevre ısısında yaklaşık bir saat devam etmekte,en yüksek düzeye ilk 15-20 dakikada ulaşmaktadır.Bu nedenle ısınma ve güç arttırma amacıyla yapılan masaja yarışmadan 15-20 dakika evvel başlanmalıdır.
       Spor masajıda genel ve yerel olarak yapılır.Genel masaj ve spor tipine göre yerel masajlar hakkında teferruatlı bilgiler vereceğiz.
       Mesajın diğer ve belki de en büyük fakat ölçülmeyen etkisi kuşkusuz ruhsal alandadır.Özellikle sporculardaki ruhsal etki ,saf kas etkisindeb daha fazladır.
       Özetlersek:Masaj sporcuyu ,vucuda yük olan yorgunluk maddelerinden kutarır,kas sertliklerinin ve krampların zararlı yan etkisinden korıyarak ,bunların sebep olacağı kas zedelenmesi,lif kopmalarını önler.Kan dolaşımını aktive ederek,enerji veren besin maddelerinin dokulara daha kolay ve çabuk erişmesine imkan sağlar,kalp ve dolaşım sisteminin işini kolaylaştırır.Spocunun reaksiyon zamanını kısalştır,organlar arasında fonksiyonel harmoniyi düzenler,genel bir rahatlama verir.Ruhsal yönden gergin olanlarısakinleştirir,uyuşuk olanları aktive eder.Spor masajının pşişik ve motivasyon etkisi belkide en önemlisidir.Bilgisizce ve dikkatsizce yaoılan uygulamalar,ruhsal alanda ters etkide doğurabilir.

Hasta masajıyla spor masajı arasındaki farklılıklar
Spor masajıyla hasta masajı arasında uygulanacak maniplasyonlar bakımından bir farklılık olmadığını daha önce söylemiştik.Her ikisindede aynı maniplasyıonlardan faydalanılır.Ayrıcalık sadece uygulama yöntemi ve dozaj konusundadır.Gereğine göre değişik variyasyonlarla tek el,çift el ,el sırtı,elin kenar bölgesiyle örfölaj,elle,parmaklarla petrisaj,elin kenar bölgesiyle friksiyonlar yapılır,kpl ve bacaklar titreştirilir.Tabotmenin değişik şekilleri,eskiden spor masajının özel şekilleri olarak kabul edilirdi.Bugünde ringin köşesinde oturan sporculara uyguylandığı sık sık görülür.Ancak bu konuda dikkatli olmalıdır.Tam formunda aşırı duyarlı ve sinirli sporcuda darbe şeklindeki masajlar sporcunun gücünü azaltabilir.(sprinterlerde,engelli koşanlarda,yüksek atlamacılarda)
       Görülgüğü gibi maniplasyonlar her iki masaj tekniğindede aynıdır.Değişen sporcunun o anki ihtiyacına göre dozaj,,tempo,ritmik kombinasyon,başlangıç ve bitiş temposuyla zaman kavramıdır.Özellikle devre arasında zaman çok kısadır ve bazan masajın 7-8 dakikada bitirilmesi zorunlu olur.
Spor masajı 4'e ayrılır.
1-Antreman masajı
2-Yarışmaya hazırlık masajı
3-Ara masajı
4-Dinlendirme masajı

Antreman masajı
Spor alanlarından uzun süre ayrı kalanlarla,sezon başlarında,sporcunun vucudunda oluşan organik ve olumsuz etkileri en aza indirip,sporcunun sakatlanmasını önlemek amacıyla ,tam ve yerel yapılır.Dokular arasında sporcunun gücünü azaltacak metabolizma birikintilieri ,kas lifleri arasında ve etrafında yağlanmalar bulunabilir.Kaslşar esnekliklerini yitirmişlerdir,yer yer sertlikler olabilir.Uyarılara verdikleri yanıtlar yavaş ve ağırdır.Kısacası sporcu antremanına bile hazır olmayabilir.
       Bu yetmezliklerin giderilebilmesi için en iyi çare,kuralına uygun ısınma ekserdsizleri yanı sıra ,masajdır.Yarışma veya maça daha zaman olduğu için,kas ve sinir sistemine gerekli impulsları verebilmek üzere masaj sert ve kuvvetli yapılmalıdır.Hatta acımalar bile göze alınabilir.Masaj antremanın şekline veya görevi büyüğünü yüklenecek kas guruplarına yerel yapılacağı gibi,olanak varsa tam yapılmalıdır.Kas gurupları üzerine kuvvetli öfloraj ve petrisaj,kaslarla tendonların yapışma yerlerinede friksiyon uygulanır.Zaman vardır ve rahatlıkla çalışılabilir.

Yarışmaya hazırlık masajı
Yarışmalardan 15-20 dakika önce ,ısıtmak,sporcunun gevşemesini ve kasların esnemesini sağlamak ve maral vermek amacıyla yapılır.Hava soğuksa veya soyunma odası yeterince ısınmamışsa,bir ısıtıcıdan örneğin infraruj lambalarından faydalanılır.Antreman masajının aksine çok yumuşak ,adeta okşayarak yapılmalı,kesinlikle acı vermemelidir.Oflorajdan sonra kaslar ,örneğin kol ve bacaklarda ,iki el arasında çarptırılıp titreştirilerek gevşemeleri sağlanır.Hatta kol ve bacaklar,el veya ayaklardan tutularak titreştirilir.Masajın arkasındanda sporcuya hafif ve esnek koşular ,zıplamalar veyaylanmalar şeklinde aktif eksersizler yaptırılır.

Ara masajı
Devreler arasında ,en çok kullanılan kas guruplarında Öfloraj,iki el arasında çarptırma ve titreştirmeler şeklinde yapılır.Sert maniplosyanlardan kaçınmalı ,kesinlikle ağrı veya acı verilmemelidir.Önemli kas guruplarına öncelik tanınır ve zaman oranında diğer bölgelerede yapılır.

Dinlendirme masajı
Sert antremanlardan ve yarışmalardan sonraoluşan metabolizma artıklarının,dokulara yerleşmelerine meydan vermeden,kana karışarak uzaklaşmalarını sağlamak ve sporcuyu dinlendirmek amacıyla yapılır.Derin etkili,esnetici ve vucut sıvılarının akımını kolaylaştırıcı manüplasyonlara önem verilir.Kaslarda henüz oksijen açığı olduğu için,ağrı verecek sert manüplasyonlardan kaçınılmalıdır.Vucut her ne kadar sıcak masaj için ideal bir ortam vardsa,gerek vucud yüzeyinin terden arınması ve gerekse metabolizma artıklarının kolayca çözünüp dağılmalarının sağlanması için,masajdan önce sporcunun sıcak duş alması ve 28-30 derecelik havuzda hafif hareketler yapması yararlı olur.Son yıllarda büyük klüplered antreman ve maçlardan sonra,basınçlı su altı masajı ve jakuzi olanakları bulunmaktadır.Isıyla masajın birleştirilmesi,masör için kolaylık sağlamakta ve masajın amaçlarınada uygun düşmektedir.

Spor dalları ve masaj
Hasta masajında ve tedavi edici masajda,arızalı kas veya kas gurupları hedef alınırkan spor masajında,vucudun tümü veya eklemleride içine alan,o dal için hareket gelişmesine uygun kas zincirini esas alan masaj esastır.Örneğin koşucunun masajı gülle veya disk atıcısından,teniscininki biniciden,güreşçininki taekwondocudan farklıdır.Masajda bu ayrıcalıkların dikkate alınöası şarttır.Mesala taekwondocuda ayak,kol,ayak bilek,kol bilek,ayak dirsek ,kol dirsek kasları esas alınır.Ancak bu diğer kas guruplarına dokunulmaması anlamında değildir.Zaman oranında diğer kas guruplarınada masaj yapılır.

Spor masajında yararlanılacak kaydırıcı maddeler
Önemliolan şey yararlanılacak madde değil masörün hünerli elleri ve bilgisidir.Kullanılan bitkisel yağlar az olmalı,sporcunun vucuduna değil masörün eline sürülmelidir.Ara masajlarda veya spordan sonra vucut terli olduğu için talk pudrası kullanılabilir.Hiperemi yapan yağ ve merhemler kullanılmamalıdır.Fizyolojik bilgilerimize göre deri ve kaslar karşıt reaksiyon göstermekte,derinin kan dolaşımı arttığında,kaslarınki azalmaktadır.Bu maddeler yanlız deriye etkili olduğuna görederide dolaşım erttında kaslarda azalacaktır.Sporcuda beklenen ise kasların kan dolaşımının artması olduğuna göre ,olumsuz bir etki doğacak demektir.Ayrıca bu tip merhemler ve yağlar deriyi tahriş ettikleri gibi,allerjide yapabilirler.Tahriş ve yanma hissi,özellikle yarışmalardan önce kullanıldılarında,sinirleri esasen gergin olan sporcuyu,dahada duyarlı hale getirecektir.