Doping
İlaç
Kötüye KullanımıUluslararası olimpiyat
komitesi Tıp komisyonunun,Doping sınıflarının ve metodlarının listesi
1-Doping sınıfları
A)Uyarıcılar
B)Narkotikler
C)Anabolik ajanlar
D)Diüretikler
E)Pepdid hormonları ve analogları
2-Doping Metodları
A)Kan dopingi
B)Farmakolojik ve kimyasal manipülasyon
3-Belirli sınırlamalar getirilmiş ilaç sınıfları
A)Alkol
B)Haşhaş
C)Lokal anestezikler
D)Kortikosteroidler
E)B Blokerler
Tıp komitesinin doping tanımı Ajanların farmakolojik sınıflarının
yasaklanmasına dayanır.Bu tanım özellikle doping amacı için üretilen bazı yeni
laçlarında yasaklanması avantajına sahiptir.
Sporda birçok sivil insan aktiviteleri gibi
,kurallarla düzenlenmiştir.Bu kurallara uyulmaması görülebilmektedir.Yetkili
organların bunu sürekli denetlemesi gerekir.
Yüksek düzeyli spor uğraşılarında ,kazanmak başarılı olmanın temel
elemanı olarak görülmektedir.Performansın arttırılması için ergonejik yardım
alınması bnun bir sonucudur.Performans arttırma potansiyeli olan birçok ilaç
yarışmalarda sporcular tarafından sadece peformanslarını arttırmak amacıyla
alınmaktadırlar.Spor dünyası bu ilaç alımlarının kontrol edilmesi gerektiğine
karar vermiştir.
İlaç sınıfları ve kullanımı:
Spor otoritelerinin yasakladığı ilaçları kullanma eylemi DOPİNG olarak
adlandırılır.Birçok yetkili organın kuralları Uluslararası Olimpiyat
Komitesinkilerle uyumludur ve üç ana bölümden oluşur.
1-Doping sınıfları:Birçok ulıuslararası spor federasyonu tarafından
kullanımı yasaklanan ilaçları kapsar.
2-Doping metodları:
3-Belirlki sınırlamaların olduğu ilaç snıfı:Bu bölümdeki ilaçlar ya bazı
spor dallarında yasaklanmıştır.(Atıcılıkta alkol yasağı)veya bazı özel
kontrollu durumlarda izin verilmiştir.(Örneğin kortikosteroid kulanımlarının bazı
özel durumlarına izin vardır.)
Potansiyel zararlı yan etkileri olan birçok doping maddesinin yarışmacıların
sağlığını korumak için kontrolü kararı alınmıştır.Uluslararası olimpiyat
komitesi bu maddelerinyanlış kullanuldığında sporcunun sağlığını tehlikeye
sokabileceğinden yasaklandıklarını bildirmektedir.
Potansiyel zararlı yan etkileri olan biçok doping maddesinin yarışmacıların
sağlığını tehlikeye sokabileceğinden yasaklandıklarını bildirmektedir.
Uluslararası olimpiyat komitesinin yasak ilaç sınıfları kimyasal ve
farmakolojik etkilerine göre belirlenmektedir.Bu tutum listede belirtilmiş dizayn
edilmiş ilaçların kullanımı oladsığonı azaltır.Bu nedenle sporcularla değil
farmakologlarla yarış söz konusudur.
Sporcular yasaklanmış maddelerin tam listesi olmadan bu yasağa nasıl
uyacaklar...Bu konuda Federasyonlar sporcuları sürekli bilgilendirmeli.Klüp doktorları
bu konuda son derece deneyimli olmalıdırlar.
Klinik gerekliliği
olan yasaklanmış ilaçlar
Narkotik analjejiklerden bazı örnekler:
Dekstromoramid
Diamorfin Dekstropropoksifen
Morfin Metadon
Petidin Pentozosin
.....ve ilgili maddeer
Not: Kodein,Dekstromorfan,Dihidrokodein,difenoksilat ve falkodine izin verilir
Sporcularda toplumun diğer üyeleri gibi
hastalanabilirler ve normal tedavi alma hakkına sahiptirler.Eğer doktorun ilk tedavi
seçeneği tedavi kurallarına uymuyorsa ne olacak?Bu nadir görülen bir
durumdur.Uluslararası olimpiyat komitesi bir ilacın kötüye kullanımını kontrol
ederken,bu ilaçların normal teropatik kullanımının olabildiğince az
sınırlandığını ve bunun bişr ilaç yasaklanmadan önce hesaba katıldığını
belirtmektedir.Örneğin narkotik analjjezikler yasaklanan sınıftan biridir.Çok
ağrısı olan bir hasta örneğin pethişdine ile tedavi edildiğinde kuralları ihlal
etmiş kabul edilebilir.Bu teknik olarak olası gözüksede ,uygulamada böyle
değildir.Bu sporcu zaten uzun süre yarışmalara katılamayacaktır.Gerçekte,hastasına
pethidine uygulamış bir doktor,hastasının hemen yarışa dönmesini istemez.Daha
kuvvetli analjezik gereksinimi olan sporcular kodein veya non-steroidal antiinflamatuar
ilaçları kullanabilirler.Bu ilaçların tümüne izin verilmektedir.
Yarışma dışı ilaç testleri
Bir çok yetkili organ ilaç testlerini yanlız yarışmalarda değil
yarışma dışındada uygulamaktadır.Yarışma haricinde anabolik veya maskeleyen
ajanlar dışında bir yasaklanmış ilaç saptanırsa herhangi bir yaptırım
uygulanmaz.Bir yarışmacı anabolik ajanlar hariçherhangi bir yasaklanmış
lacıyarışmaya katılmayacaksa kullanabilir.Gerçekte aşırı yarışma temposundan
kaçınmak hızlı toparlanmanın en güzel yardımcısıdır.
Tedavi Rehberi
İzin verilen ve yasaklanan maddelerden örnekler:
Astım:
İzin verilen:Sumbutamol
inhaler,terbütalin inhaler
Yasak olan:Sempatomimemikleri
içerenürünler (örneğin;efedrin, fenaterol, isoprenalin)
----------------
Öksürük: İzin verilen;Tüm
antibiotikler,buhar ve mentol inhalasyonu,antihistaminik içeren öksürük ilaçları
Yasak olan;Semtomimetik içeren
ürünler(Örneğin fenilproponolamin)
----------------
İshal:
İzin verilen;Difenksilat,loparamide,elektrolit
içeren ürünler(Misal:Dioralyte, Rehidrat
Yasak olan;Opioid içeren
ürünler(Örneğin;Morfin)
----------------
Saman Nezlesi:
İzin verilen;Antihistaminikler,kortikosteroid
veya xylometrazolin içeren burun spreyleri,sodyum kromeglikad içeren göz damlaları
Yasak olan;Efedrin ve pseudoefedrin içeren
ürünler.
----------------
Ağrı:
İzin verilen;
aspirin,ibuprofen,metalopramid
Yasak olan;Opioid içeren
ürünler,)Örneğin;Dekstropopoksifen)
----------------
Kusma:
İzin verilen;Domperidon,metoklopramid
Kodeinin terapotik kullanımına izin verilmez
UYARICILAR
Astım başlangıçta tedavi kurallarına uymuyormuş gibigörünen bir
hastalıktır.Astım tedavisinde en sık kullanılan adrenerjik reseptör uyarıcıları
uyarıcı doping ilaçları snıfında yer alır.Fakat sulbutamol ve
terbülataline'nin inhalasyon yolu ile uygulamasına izin verilmektedir.Diğer tüm
adrenerjik reseptör uyarıcılarıyasaklanmıştır.Faakat trofilkin,eminofilin,veya
kolin teofilinat ve ayrıca sodyum kromoglikad veya redekromil sodyum kullanımı yasak
değildir.Ayrıca bazı durumlarda kortikosteroidlerede izin verilmektedir.
Bazı uyarıcı örnekleri ve ilgili maddeler
Kafeindeki pozitif sonuç tanımı kafeininidrardaki konsantrasyonuna bağlıdır.İdrar
konsantrasyonu 12miligram/mililitreyi geçmemelidir.
Yanlızca inhale formuna izin verilir ve kullanıldığı ilgili tıp toritesine
bildirilmelidir.
Tüm imidazol preparatlarının topikal kullanımı (Örneğin:Oksimetazolin) kabul
edilebilir.
Fenilefrinin topikal preparatlarına (Örneğin nasal veya oftalmolojik ajanlar) izin
verilmektedir.
KORTİKOSTEROİDLER
Kortikosteroidlerin anieflamatuar
özelliklerinden dolayıyaygın olarak kullanımı ve belli yolardan kullanımının
yasaklanması bu ilaçların özel olarak ele alınmasına yol açmıştır.Uluslararası
olimpiyat komitesi topikal (kulakta,oftalmolojide,dermatolojide)inhalasyon (astım veya
allerjik rinit için) ve lokal veya intraartiküler kullanımı hariç ,diğer kullanım
şekilleri yasaklanmıştır..Sporcuya intraartiküler veya lokal olarak kortikosteroid
kullanmayı arzu eden doktorların bunu uluslararası olimpiyat komitesi tıp komisyonuna
yazılı olarak bildirmesi gerekmektedir.Şiddetli astım ölümcül olabilir ve hızla
tedavi edilmelidir.İntravenöz intrakortizon veya oral radnizolon gecikme olmaksızın
verilmelidir.Kortikootropin uygulaması kortikosteroidlerin oral ,intramuskular veya
inravenöz uygulamalarına eşdeğerdir.Fakat kortikootropin artık piyasada mevcut
değildir.Kendisi veya sentetik analoğu ,tetraosatrinyanlızca adrenokortikal
fonksiyonları değerlendirmede kullanılmaktadır.
İlaç sınıfı |
Yasalanmış olanlar |
izin verilenler
(inhalasyon yoluyla) |
Kortikosteroidler |
Tüm oral ,intramuskuler yada
intravenöz preparatlar |
Budesonide(Pulmicort)
Beclametazon(Bektoid)
Salbutamol(Ventolin)
Terbutalin(Brikanil) |
selektif beta adrenoreseptör stimulanları |
Tüm oral depo yada intravenöz preparatlar
ve fenaterol(berotek) |
|
Nonselektif beta adrenoreseptör
stimulanları |
|
|
Antimuskarinik
Bronkodilatörler |
Hiç |
İpratroryum(Atrovent)
Oksiropiyum(Oksivent)
|
Kromoglikat preparatları |
isoprenalin ile kromoglikat(İntal
bileşim) |
Kromoglikat(İntal) |
Teofilin |
Hiç |
|
ANABOLİK AJANLAR
Bu gurup adronerjik-anabolik streoidleri
içerir ve tanımlanmış teröpatik endikasyonları oldukça sınırlıdır.Erkeklerde
anabolik stroidlerden testesteron (esterlerinden biri olarak) ve mesterelon androjen
eksikliğinin tedavisinde kullanılabilir.Ayrıca günümüzde testosteorone
,dihidrotestosteorone da halen ingilterede lisans almamış olmasına trağmen androjen
eksikliği tedavisinde kullanulmaktadır.Androjenlerin sporda kullanımı yasaktır.Kadın
sporcularda androjenlerin kullanım endikasyonu yoktur ve erkeklerde olduğu gibi androjen
kullanan kadınlar etkekler gibi yarışmalarda yer alamaz.
Clenbuterol Almanyada (2 adrenerjik reseptör uyarıcısı olarak
satılmaktadır.Hayvanlarda protein büyüme etkisi olduğu bilinmektedir.Bu nedenle
uyarıcı veya anabolik ajan katogorilerinde değerlendirilerek kullanımına izin
verilmektedir.
İnsan koriyonik ganodootropin erkeklerde endojen androjenik steroidlerinin üretim
hozonı arttırmaktadır ve egzojen testesterone eşdeğer olarak kabul edilmektedir.Bu
nedenle pepdit hormon ve analogları sınıfına alınarak kullanımı yasaklanmıştır.
Anabolik androjen steroidlere
örnekler
Klostebol Fluoksimesteron
Metandiennen Metanolon
Nandrolan Oksandrolon
Stanozolol Testesteron
.....ve ilgili maddeler
PEPTİT HORMONLARI VE
ANALOGLARI
İnsan koriyonik
ganodotropin'i ve kortikootropin gibi .İnsan büyüme hormonu ve eritroepoitinin de
kullanımı yasaklanmıştır.Doktorların bu ilaçları yarışan sporcu hastalarında
kullanmaları pek olası değildir.Fakat sporcular bu ilaçları kendi başlarına
kullanmak isteyeceklerinden doktorlar hastalarının bu tür ilaç isteklerinin farkında
olmalıdırlar.
B2 agonişstlere bazı örnekler
Klenbuterol
Salbutamol
Terbutalin
Salmetarol
Fenaterol
....ve ilgili maddeler
DİÜRETİKLER
Diüretikler,bazen ağırlık kategorisi olan
sporlarda ,hızlı kilo kaybetmek için yanlış olarak kullanılabilmektedirler.Ayrıca
kötüye kullanılan ilaçların idrardaki kontrasyonunu azaltarak,bunların tespid
edilmesini en aza indirmek maksadı ilede kullanılabilmektedirler.Uluslararası olimiyat
komitesi sporda hızlı kilo kaybının ilaçla yapılmasına izin vermemektedir.Bu gibi
yanlış kullanımlarda olası ciddi yan etkilerinden dolayı önemli sağlık riskleri
vardır.Bu nedenle diüretik kullanımı yasaklanmıştır.Ağılık sınıfı olan
sporlarda ,tıp omisyonunun tartılma sırasında sporcuların idrar örneklerinden alma
hakkı vardır.Bayan sporcular yakın zamanda yarışmaya katılmayacaklardsa ,premenstru
gerginlik için doktorların verdiği hafif diüretileri kullanabilirler .Yanlızca loop
diüretikleri gibi kuvvetli diüretikler,maskeliyici olarak kabul edilebilecek etki
gücüne sahiptirler.
Diüetüklere bazı örnekler
Asebutanol Alprenonol
Atenonol
Labetolol
Mataprorol
Nadolol
Oksiprenonol Propranonol
Sotalol
....ve ilgili maddeler.
B BLOKERLER
Medikal komisyon,hipertansiyon
kontrolü,kardiyak aritmiler,anjina pektoris ve migren için etkin alternatif ilaçları
öne sürmektedir.Fiziksel aktivitenin önemli olmadığı veya az önemli olduğu bazı
sporlarda B-Blokerlerin devam eden kötüye kullanmı,komisyonu yarışmacıları teste
tabi tutmaya yöneltmiştir.
Bunların uzun süreli yüksek kalp debisi ve geniş metabolik substrat deposu
gerektiren sporlarda kullanımı düşük olasılıktır.
Çünki B-Blokerler prformans kapasitesini düşürecektir.Hipertansiyon tedavisi
için ACB inhşbitörleri veya kalsiyum kanal blokerlerinin kulanmında sınır
yoktur.Benzer şekilde ,Migren tedavisinde kullanılan ergotamin veya supatripan gibi
ilaçların kullanımında sınırlama yoktur.
B-Blokerlere bazı örnekler
Asebutanol Alprenonol
Atenonol
Labetolol
Mataprorol
Nadolol
Oksiprenonol Propranonol
Sotalol
....ve ilgili maddeler.
Doping kullanımında tüm sorumluluk sporcuya aittir.Çünki doktorlar
hangi ilaçları doping kapsamında olduğunu bilmeden sporcu hastasında bu ilaçları
kullanabilir.Bu nedenla hastası sporcu olan doktorlar için her ülkede hangi ialçraın
doping kapsamına girdiğini belirten yardım hatları (Doping kontrol merkezleri)vardır. |