Şiddetli yaralanmaların acil tedavisi
Bir ekstremitenin açık kırığı
Ekstremite kırıklarının iki yönü vardır.Bir yara tedavisi ,ikincisi ise kırığın
tedavisidir. Değerlendirmede ekstremitenin nörolojik ve vasküler durumu
saptanmalıdr.Eğer kanama büyükse acil tedavinin değeri çok büyüktür.
Yara Tedavisi:
Ana hedef bakteri ile kontaminasyonu azaltmaktır.Yaradaki yabancı cisimler
olabildiğince temizlenmelidir.Bu temizlik doku hasarına veya şiddetli acya neden
olmaz.Sonrasında daha fazla kontaminasyonu önlemek içinyara örtülmelidir.İdeal olan
antiseptik içeren steril örtüdür.Fakat bu olmadığında uygun temiz bir metaryal
olabilir.Kanama bandajla veya sargı sonrası bacağı kaldırmala kontrol edilebbilir.Bu
önlemlerde pek çok arteriyel kanama sıklıkla kontrol edilir.Basınç arterin
proksimaline uygulanmalaı ve her 10 dakikada bir bırakılmalıdır.Turnike
kullanılmamalıdır.
Kırık Tedavisi:
Birçok kırık hareket kontrolü için dıştan sabitlemeyi gerektirir.Eğer açılı
deformite varsa sabitleme çok zordur.Eğer mümkünde sabitleme öncesi açılı
deformiteyavaşça ve yumuşakça düzeltilir.Sabitleme bir tahta parçası veya kalın
katlanmış gazete gibi herhangi bir düz objenin üzerine bandaj yapılarak veya uygun
rijid veya pnömatik sabitleyici kulanarak yapılır.Kol gövdeye ,bacak diğer bacağa
sabitlenebilkir.
Doktorun donanımına bağlı olarak intravenöz veya inramuskuler analjezik
yapılabilir.Entonox uygun bir alternatiftir.
Omurga Yaralanmalar
Servikal veya trakolomber omurga yaralanmaları fleksiyon ve rotasyon güçleri sonucunda
olur.Eher omurga sabit kalırsa omirilik risk altında değildir.Fakat tüm omurga
yaralanmaları aksi ispat dilinceye kadar risk kabul edilmelidir.Eğer yaralanma sonrası
ağrısız hareket normal hisle birlikte geri dönerse omurganın ciddi bir biçimde
yaralanmış olması olasılığı düşüktür.eğer nerolojik semtom yada bulgu
olmaksızın ağrı veya sınırlı hareket devam ederse ,hasta daha fazla inceleme için
hastahaneye gönderilmelidir.
Omurganın şu şekli desteklenmelidir; Servikal omurga rijit boyunluk
ile ve her iki yanında kum torbası olacak şekilde vaya daha iyisi elle ,trakolumber
omurga ise rijit sedye ile desteklenmelidir.
Eğer omirilik zaten yaralanmışsa veya omurga instabil ise daha fazla zarar vermemeye
özen gösterilmelidir.Eğer geçiçi veya parsiyel omirilik yaralanması şüphesi varsa
omurga instabil olarak kabul edilmeli ve hastahaneye transfer öncesi korunmalıdır.
Servikal Omurga: Boynun flaksiyon ve rotasyonundan kaçının Rind
boyunluk kullanılmış olsa bile ,yanlızca flaksiyonu etkili olarak kontrol
edebildiğinden baş her iki yandan ellerle desteklenmelidir.
Trakolumber Omurga: Omurganın rotasyon ve fleksiyonundan kaçının
Herhangi bir hareket örneğin çevirme bir kaç kişi tarafından omuzlar ve pelvis aynı
anda korunarak yapılmalıdır.
Omurga yaralanması olan yaralılar sert sedye ile taşınmalıdır. Yaralı
bir yerde örneğin arabada sıkışmıssa yine aynı kurallar geçerlidir.Omurga her
zaman aynı plamda tutulmalı ,kesici aletler gelene kadar beklenilse bile buna sadık
kalınmalıdır.Bu durumlarda kullanılmak üzere özel sabitleme gereçleri mevcuttur. |
Göğüs Yaralanmaları
Ciddi göğüs yaralanması penetran objelere veya yelken göğüsle birlikte
veya yelken segmenti olmadan multibl kot kırığına neden olan çarpışmaya bağlı
olarak oluşur.Tümü ya direk yaralanmadan dolayı yada indirekt larak pnemotoraks
veya hemotoraks gelişmesine bağlı hipoksiyle birlikte olan akciğer fonksiyon kaybına
neden olabilir.Akut bir deselerasyon yaralanması mediastinumda parçalanmaya neden
olabilir.Tüm durumlarda hava yolu açıklığından obstrüksiyon olmadığından emin
olunmalıdır. |
Trakea ve mediastenin itilmesiyle olan tansiyon pnömotoraks
|
Multible kot kırıkları:Paradoks
solunum yokluğundan emin olunmalıdır. Yaralı gelişen bir komplikasyonu saptamak için
radyolojik görüntülemeyi içeren daha ileri bir inceleme için hastahaneye
götürülmelidir.
Yelken Segment: Eğer göğüs duvarında paradoks hareketi yapan bir
segment varsa bu segmentin hareketi bir ped veya elle desteklenerek en aza
indirilmelidir.Pnemotoraks veya hematorakks riski yüksektir.
Penetran yaralanmalar:Penetran bir yaradan dolayı yaradan hava
girmesinden veya alttaki akciğere girmesinden pnemotoraks kaçnılmazdır.Vakum yapmayan
yara örtülmeli ve tansiyon pnemtoraks oluşması açısından dikkatli
olunmalıdır.Vakum yapan yapan yara bir flep yolu işlevi görecek şekilde örtülmeli
ve üç yanından kapatılmalıdır. Bu dışardan hava girişini en aza indirirken
plevral boşluktanda hava çıkmasına izin vererek tansiyon pnemotoraks gelişme riskini
azaltır.
Eğer kot kırığı yelken segmenti veya penetran yaralanması olan bir yaralıda
etkilenmiş tarafta artmış renozans ve trekanın karşı tarafa deviasyonu ile birlikte
dispne ve artan siyanoz gelişirse bu büyük olasılılka tansiyon onemotoraks
geliştiğini gösterir..Oluşan tansiyon acil olarak azaltılmalıdır.Buda orta
klavikuler hat ikinci interkostal alana geniş bir iğne sokulması ile giderilebilir.
Mediastinal yaralanma: Eğer akut bir deselerasyon yaralanması
oluşmuşşa ki bu durum oldukça yüksek bir yerden düşme ile veya şiddetli çarpma
ile olur, göğüs duvarı kırığı olmasa bile özellikle aorta yaralanması ile
birlikte mediastenin yer değiştirmesi olasıdır.Santral göğüs ağrısından başka
major mediasten yaralanması düşündürecek semptomlar olmayabilir.Bu hastalar daha
fazla inceleme için hastahaneye gönderilmelidir.Eğer kanama varsa ve şok buluları
ortaya çıkmışşa ,acilen hastahaneye göndermek zorunludur.
Hava Yolu Obstrüksiyonu:
Hava yolu obstrüksiyonunun acil tedavisi yabancı cismi çıkarmak ve koma pozisyonu
kullanarak hava yolunu açık tutmak için yüksek standartta yetenek ve deneyim
gerektirir.
Hava Yolu Obstrüksiyonunun Nedenleri
1-Yüz kırıkları
2-Yabancı Cisimler
3-Trakea yaralanmaları
Karın Yaralanmaları
Karın Yaralanmasının Tipleri:1-Kapalı 2-Penentran
Karına şiddetli darbe sonucu oluşan kapalı yaralanmalar solid organların (
karaciğer ,böbrek veya dalak ) rüptürüne vaya mezenter yırtığınna neden
olabilir.Bağırsak yaralanması daha çok biden çok organa zarar veren penetran
yaralanmalarda olur.
Kapalı yaralanma : En ciddi yaralanmalar üst karın bölgesine olan
darbelerle olmaktadır.Bunlarda ağrı ve nefes alamama hemen geçmez.Yaralı oyundan
alınmalı ve yakından izlenmelidir.Eğer kapalı yaralanmadan şüphe ediliyorsa
,yaralı sonradan kanama olableceğinden gözlem için hastahaneye
yatırılmalıdır.yayılan karın hassasiyeti kan kaybının diğer bulguları lmasada
bir kanama olasılığını gösterir .Karaciğer vedalak rüptüründende ,eğer
sırasıyla sağ ve sol alt kotların kırıkları vardsa şüphe edilmelidir..hematürü
önemli bir bulgudur ve hastahanede incelemeyi gerektirir.
Penentran yaralanmalar: Karın duvarına pretrasyonla sonuçlanmış her
yaralanma kanama veya periotenal kontaminasyonla veya her ikisi ile oluşabilecek herhangi
bir karın içi yapının yaralanmasına yol açabilir.Yara örtülmeli (tercihen
antiseptik bir örtü ile) ve yaralı hemen hastahaneye götürülmelidir. Eğer
bağırsak dışarı çıkıyorsa ,yerine itilmek yerine üstü ıslak bir örtü ile
örtülmelidir. |
Kalça dislakosyonunda bacağın görünümü
|
Pelvis yaralanmaları:
Ciddi pelvis yaralanmaları ya yüksekten düşmeye yada bir ezici üce bağlıdır.Pelvik
çemberin instabilitesi ile tanınabilirler ve yaygın retroperitenal kanama ile
ilişkilidirler.Bazende masane veya uretra yaralanması olabilir.
Pelvis yaralanmalarının sabitlenmesi kolay değildir.Fakat eğer pelvis çok instabil
ise hastahaneye trasport sırasında hareketliliğini en aza indirmek için bir kum
torbası veya benzer cisimlerle kalçanın arkasından,her iki yandan desteklenmelidir.
Daha fazla hareket kısıtlaması ,tibia ve femur kırıklarındaki sabitlemede olduğu
gibi ,ayak ve bacakların birlikte bandajı ile gerçekleştirilebilir.
|
Kalça:
Posterior dislakasyonlar ,kalça ve diz fleksiyonda iken dize uygulanan şiddetle ortaya
çıkar. Kafanın arabanın ön paneline çarpması buna bir örnektir.Bacakta ,kalçadan
fleksiyon ,addüksiyon veya internal rotasyon olur ve bu genellikle
değiştirilemez.Sabitleme zordur ve yaralanmış bacak kullanılarak yapılmaya
çalışılmalıdır.
Diz:
Diz dislakasyonu nadirdir.fakat yüksek popliteaal arter yaralanma insidansı ile
ilişkili olduğundan ciddi bir yaralanmadır.Dize uygulanan şiddetli güçten
kaynaklanır ve sıklıkla tüm ligfamanlar zarar görür.eğer dislakasyon çok instabil
ise deformite dikkatlice düzeltilebilir ve kırıkta olduğu gibi bacağa
sabitlenebilir.Eğer dislakasyon kilitlenmiş ise hastahaneye transport sırasında
basitçe bacağa sabitlrnir. |
Hemipelvisin instabil kırığı
|
|
Omuz:
Sık görülen anterior dislokasyon omuzun üzerine düşmeden ve şiddetli burkulma
yaralanmasından kaynaklanır.Normal yuvarlak yapının yerini açılı görünüm alması
ile tanınır.Acil redüksüyon yanlızca bu konuda deneyimli kişiler tarafından
,kırık olmadığına emin olunduktan sonra yapılmalıdır.Eğer bu yapılmıyorsa kol
bir askıda dinlendirilmelidir.Kolun göğüs duvarına sabitlenmesi sağlanmalıdır. |
Dirsek:
Daha sık görülen posterior dislokasyon sıklıkla dışarı gerilmiş el üzerine
düşmekten kaynaklanır.Burada ön kol arkaya doğru itilmiştir.Dirsek,alekrenon
posteriora doğru uzanacak şekilde kısmen fleksiyon pozisyonunda tutulur.Eşlik eden
kırıklar sıktır ve bu nedenle redüksiyon için radyografik görüntülemeye kadar
beklenmelidir..Kol deforme pozisyondan sabitlenmeli ve eğer mümkünse hastahane
transferine kadar askıda dinlendirilmelidir. |
|
|