Şiddetli yaralanmaların acil tedavisi

Bir ekstremitenin açık kırığı
Ekstremite kırıklarının iki yönü vardır.Bir yara tedavisi ,ikincisi ise kırığın tedavisidir. Değerlendirmede ekstremitenin nörolojik ve vasküler durumu saptanmalıdr.Eğer kanama büyükse acil tedavinin değeri çok büyüktür.
Yara Tedavisi:
Ana hedef bakteri ile kontaminasyonu azaltmaktır.Yaradaki yabancı cisimler olabildiğince temizlenmelidir.Bu temizlik doku hasarına veya şiddetli acya neden olmaz.Sonrasında daha fazla kontaminasyonu önlemek içinyara örtülmelidir.İdeal olan antiseptik içeren steril örtüdür.Fakat bu olmadığında uygun temiz bir metaryal olabilir.Kanama bandajla veya sargı sonrası bacağı kaldırmala kontrol edilebbilir.Bu önlemlerde pek çok arteriyel kanama sıklıkla kontrol edilir.Basınç arterin proksimaline uygulanmalaı ve her 10 dakikada bir bırakılmalıdır.Turnike kullanılmamalıdır.
Kırık Tedavisi:
Birçok kırık hareket kontrolü için dıştan sabitlemeyi gerektirir.Eğer açılı deformite varsa sabitleme çok zordur.Eğer mümkünde sabitleme öncesi açılı deformiteyavaşça ve yumuşakça düzeltilir.Sabitleme bir tahta parçası veya kalın katlanmış gazete gibi herhangi bir düz objenin üzerine bandaj yapılarak veya uygun rijid veya pnömatik sabitleyici kulanarak yapılır.Kol gövdeye ,bacak diğer bacağa sabitlenebilkir.
Doktorun donanımına bağlı olarak intravenöz veya inramuskuler analjezik 27.jpg (10084 bytes)yapılabilir.Entonox uygun bir alternatiftir.

Omurga Yaralanmalar

Servikal veya trakolomber omurga yaralanmaları fleksiyon ve rotasyon güçleri sonucunda olur.Eher omurga sabit kalırsa omirilik risk altında değildir.Fakat tüm omurga yaralanmaları aksi ispat dilinceye kadar risk kabul edilmelidir.Eğer yaralanma sonrası ağrısız hareket normal hisle birlikte geri dönerse omurganın ciddi bir biçimde yaralanmış olması olasılığı düşüktür.eğer nerolojik semtom yada bulgu olmaksızın ağrı veya sınırlı hareket devam ederse ,hasta daha fazla inceleme için hastahaneye gönderilmelidir.
Omurganın şu şekli desteklenmelidir; Servikal omurga rijit boyunluk ile ve her iki yanında kum torbası olacak şekilde vaya daha iyisi elle ,trakolumber omurga ise rijit sedye ile desteklenmelidir.
Eğer omirilik zaten yaralanmışsa veya omurga instabil ise daha fazla zarar vermemeye özen gösterilmelidir.Eğer geçiçi veya parsiyel omirilik yaralanması şüphesi varsa omurga instabil olarak kabul edilmeli ve hastahaneye transfer öncesi korunmalıdır.
Servikal Omurga: Boynun flaksiyon ve rotasyonundan kaçının  Rind boyunluk kullanılmış olsa bile ,yanlızca flaksiyonu etkili olarak kontrol edebildiğinden baş her iki yandan ellerle desteklenmelidir.
Trakolumber Omurga: Omurganın rotasyon ve fleksiyonundan kaçının Herhangi bir hareket örneğin çevirme bir kaç kişi tarafından omuzlar ve pelvis aynı anda korunarak yapılmalıdır.
   Omurga yaralanması olan yaralılar sert sedye ile taşınmalıdır. Yaralı bir yerde örneğin arabada sıkışmıssa yine aynı kurallar geçerlidir.Omurga her zaman aynı plamda tutulmalı ,kesici aletler gelene kadar beklenilse bile buna sadık kalınmalıdır.Bu durumlarda kullanılmak üzere özel sabitleme gereçleri mevcuttur.

Göğüs Yaralanmaları
Ciddi göğüs yaralanması penetran objelere veya yelken göğüsle birlikte veya yelken segmenti olmadan multibl kot kırığına neden olan çarpışmaya bağlı olarak oluşur.Tümü ya direk yaralanmadan dolayı yada indirekt larak pnemotoraks   veya hemotoraks gelişmesine bağlı hipoksiyle birlikte olan akciğer fonksiyon kaybına neden olabilir.Akut bir deselerasyon yaralanması mediastinumda parçalanmaya neden olabilir.Tüm durumlarda hava yolu açıklığından obstrüksiyon olmadığından emin olunmalıdır.

28.jpg (8988 bytes)
Trakea ve mediastenin itilmesiyle olan tansiyon pnömotoraks

Multible kot kırıkları:Paradoks solunum yokluğundan emin olunmalıdır. Yaralı gelişen bir komplikasyonu saptamak için radyolojik görüntülemeyi içeren daha ileri bir inceleme için hastahaneye götürülmelidir.
Yelken Segment: Eğer göğüs duvarında paradoks hareketi yapan bir segment varsa bu segmentin hareketi bir ped veya elle desteklenerek en aza indirilmelidir.Pnemotoraks veya hematorakks riski yüksektir.
Penetran yaralanmalar:Penetran bir yaradan dolayı yaradan hava girmesinden veya alttaki akciğere girmesinden pnemotoraks kaçnılmazdır.Vakum yapmayan yara örtülmeli ve tansiyon pnemtoraks oluşması açısından dikkatli olunmalıdır.Vakum yapan yapan yara bir flep yolu işlevi görecek şekilde örtülmeli ve üç yanından kapatılmalıdır. Bu dışardan hava girişini en aza indirirken plevral boşluktanda hava çıkmasına izin vererek tansiyon pnemotoraks gelişme riskini azaltır.
Eğer kot kırığı yelken segmenti veya penetran yaralanması olan bir yaralıda etkilenmiş tarafta artmış renozans ve trekanın karşı tarafa deviasyonu ile birlikte dispne ve artan siyanoz gelişirse bu büyük olasılılka tansiyon onemotoraks geliştiğini gösterir..Oluşan tansiyon acil olarak azaltılmalıdır.Buda orta klavikuler hat ikinci interkostal alana geniş bir iğne sokulması ile giderilebilir.
Mediastinal yaralanma: Eğer akut bir deselerasyon yaralanması oluşmuşşa ki bu durum oldukça yüksek bir yerden düşme ile veya şiddetli çarpma ile olur, göğüs duvarı kırığı olmasa bile özellikle aorta yaralanması ile birlikte mediastenin yer değiştirmesi olasıdır.Santral göğüs ağrısından başka major mediasten yaralanması düşündürecek semptomlar olmayabilir.Bu hastalar daha fazla inceleme için hastahaneye gönderilmelidir.Eğer kanama varsa ve şok buluları ortaya çıkmışşa ,acilen hastahaneye göndermek zorunludur.
Hava Yolu Obstrüksiyonu:

Hava yolu obstrüksiyonunun acil tedavisi yabancı cismi çıkarmak ve koma pozisyonu kullanarak hava yolunu açık tutmak için yüksek standartta yetenek ve deneyim gerektirir.
Hava Yolu Obstrüksiyonunun Nedenleri
1-Yüz kırıkları
2-Yabancı Cisimler
3-Trakea yaralanmaları
Karın Yaralanmaları
Karın Yaralanmasının Tipleri:1-Kapalı 2-Penentran
Karına şiddetli darbe sonucu oluşan kapalı yaralanmalar solid organların ( karaciğer ,böbrek veya dalak ) rüptürüne vaya mezenter yırtığınna neden olabilir.Bağırsak yaralanması daha çok biden çok organa zarar veren penetran yaralanmalarda olur.
Kapalı yaralanma : En ciddi yaralanmalar üst karın bölgesine olan darbelerle olmaktadır.Bunlarda ağrı ve nefes alamama hemen geçmez.Yaralı oyundan alınmalı ve yakından izlenmelidir.Eğer kapalı yaralanmadan şüphe ediliyorsa ,yaralı sonradan kanama olableceğinden gözlem için hastahaneye yatırılmalıdır.yayılan karın hassasiyeti kan kaybının diğer bulguları lmasada bir kanama olasılığını gösterir .Karaciğer vedalak rüptüründende ,eğer sırasıyla sağ ve sol alt kotların kırıkları vardsa şüphe edilmelidir..hematürü önemli bir bulgudur ve hastahanede incelemeyi gerektirir.
Penentran yaralanmalar: Karın duvarına pretrasyonla sonuçlanmış her yaralanma kanama veya periotenal kontaminasyonla veya her ikisi ile oluşabilecek herhangi bir karın içi yapının yaralanmasına yol açabilir.Yara örtülmeli (tercihen antiseptik bir örtü ile) ve yaralı hemen hastahaneye götürülmelidir. Eğer bağırsak dışarı çıkıyorsa ,yerine itilmek yerine üstü ıslak bir örtü ile örtülmelidir.

29.jpg (9023 bytes)
Kalça dislakosyonunda bacağın görünümü

Pelvis yaralanmaları:
Ciddi pelvis yaralanmaları ya yüksekten düşmeye yada bir ezici üce bağlıdır.Pelvik çemberin instabilitesi ile tanınabilirler ve yaygın retroperitenal kanama ile ilişkilidirler.Bazende masane veya uretra yaralanması olabilir.
Pelvis yaralanmalarının sabitlenmesi kolay değildir.Fakat eğer pelvis çok instabil ise hastahaneye trasport sırasında hareketliliğini en aza indirmek için bir kum torbası veya benzer cisimlerle kalçanın arkasından,her iki yandan desteklenmelidir.
Daha fazla hareket kısıtlaması ,tibia ve femur kırıklarındaki sabitlemede olduğu gibi ,ayak ve bacakların birlikte bandajı ile gerçekleştirilebilir.
Kalça:
Posterior dislakasyonlar ,kalça ve diz fleksiyonda iken dize uygulanan şiddetle ortaya çıkar. Kafanın arabanın ön paneline çarpması buna bir örnektir.Bacakta ,kalçadan fleksiyon ,addüksiyon veya internal rotasyon olur ve bu genellikle değiştirilemez.Sabitleme zordur ve yaralanmış bacak kullanılarak yapılmaya çalışılmalıdır.
Diz:
Diz dislakasyonu nadirdir.fakat yüksek popliteaal arter yaralanma insidansı ile ilişkili olduğundan ciddi bir yaralanmadır.Dize uygulanan şiddetli güçten kaynaklanır ve sıklıkla tüm ligfamanlar zarar görür.eğer dislakasyon çok instabil ise deformite dikkatlice düzeltilebilir ve kırıkta olduğu gibi bacağa sabitlenebilir.Eğer dislakasyon kilitlenmiş ise hastahaneye transport sırasında basitçe bacağa sabitlrnir.

30.jpg (10487 bytes)
Hemipelvisin instabil kırığı

31.jpg (10513 bytes) Omuz:
Sık görülen anterior dislokasyon omuzun üzerine düşmeden ve şiddetli burkulma yaralanmasından kaynaklanır.Normal yuvarlak yapının yerini açılı görünüm alması ile tanınır.Acil redüksüyon yanlızca bu konuda deneyimli kişiler tarafından ,kırık olmadığına emin olunduktan sonra yapılmalıdır.Eğer bu yapılmıyorsa kol bir askıda dinlendirilmelidir.Kolun göğüs duvarına sabitlenmesi sağlanmalıdır.
Dirsek:
Daha sık görülen posterior dislokasyon sıklıkla dışarı gerilmiş el üzerine düşmekten kaynaklanır.Burada ön kol arkaya doğru itilmiştir.Dirsek,alekrenon posteriora doğru uzanacak şekilde kısmen fleksiyon pozisyonunda tutulur.Eşlik eden kırıklar sıktır ve bu nedenle redüksiyon için radyografik görüntülemeye kadar beklenmelidir..Kol deforme pozisyondan sabitlenmeli ve eğer mümkünse hastahane transferine kadar askıda dinlendirilmelidir.

32.jpg (8119 bytes)