Yaralanmanın
Doğası Önlenmesi
ve tedavisi
Yaralanmanın
Doğası: |
Yaralanma nedenlerinden iç
faktörler
1-Yaş cinsiyet,vucud ağırlığı ve içeriği,kas
gücü(Örneğin agoniste karşı antagonist dengesizliği)
2-Konjenital eklem hiperlaksitesi veya karşıt olarak yetersiz fleksibilite
3-Yanlış dizilim,örneğin ayakta varus,hiperpronasyon,pescavus,tibia vara,patella
baja,alfa genu varum/valgum,femoral anteversiyon,bacak uzunluğu farklılığı ,vs. |
|
Ne yazıkki spor aktivitelerine katılanların
bazılarında yaralanma kaçınılmazdır.Yaralanmalar futbolculardaki tibia kırığı
gibi bir akut travma sonucu oluşabilir.Aşırı kullanım yaralanmaları tek başına
makroskopik yaralanma oluşumu için yetersiz mikrotravmaların tekrarına bağlı
olur.İyileşme mekanizmalarınında üstesinden geldiğinde sonuç femur boyun kırığı
kadar ciddi olabilir.Yaralanmanın doğası birçok iç içe geçmiş mekanizmaya
bağlıdır.Fakat bunlar iç ve dış faktörlerden kaynaklananlar olarak
sınıflandırılabilir.İç faktöeler her bireyin anteremanı ile ilgilidir.Her bir
bireyin tedavisinde göz önünde tutulan bu faktörlerden bazıları hazırlık ve
eğitim ile değiştirilebilir. |
Topukta valgus ve fazla pronasyonda taban düşüklüğü
|
Yaralanmadaki dış faktörler dış güçlerden
kaynaklanır.Bunlar mesela bir futblcuya veya taekwondocuya ani olarak uygulanan güçten
tutun ayakkabının cinsine kadar ve kullanılan yüzeyin genişliğine kadar uzanır.
Yaralanma nedenlerinden dış faktörler
1-Antreman metodları ve yarışma (Antremanın yüksek
düzeyde olması ve yorgunluğun artması,antreman tekniğindeki ani değişiklik,kötü
tasarlanmış antreman teknikleri,sporun yetersiz kuralları,şiddet içeren oyun veya
yanlış zamanda temas)
2-Yüzey(Koşu yüzeyinin çim yüğzeyden sentetik yüzeye değişmesi sentetik çimde
yaralanmaların yüksek olması)
3-Ekipman(Sporcunun kullandığı malzemelerin kalitesiz olması)
4-ÇevreYetersiz ısınma ile birlikte soğuk hava,esnekliğin azalmasına veya
tutukluğa,sıcak ve nemli havada ısı felcine,yetersiz ışıkta antreman veya müsabaka
yaralanmasına neden olabilir.) |
|
Aşınmış ayakkabı tabanı(şok emiciliğin %50'si 00 mil kullanımda
kaybolur.Bu yaklaşık bir maroton koşucusunun bir aylık antremanda kaydettiği
mesafedir.)
|
SPORA ÖZEL YARALANMA
Sporcuların yaralanmaları diğer gurup insanlardan pek farklı değildir.Fakat her
sporda az yada çok o spora özel yaralanma tipleri vardır.Bu durum hastaları tedavi
ederken ve yaralanmanın oluşmasını önlemede oldukça önemlidir.Sporcuların tedavisi
ile uğraşan doktorlar bir sporun antraman tekniklerini ve kurallarını
bilmeli,eksersizlerin fizyolojik temeli kadar işin yarış kısmı ilede aşina
olmalıdır.Ancak bu şekilde sporcuların güvenini kazanabilir ve onların yeniden spora
dönmelerinde rol oynayablir. |
Aşırı kullanmadan dolayı deforme olmuş ayakkabılar sakatlanma sebebidirler.
|
Yaralanmanın önlenmesinde basit önlemler.Kötü dizayn edilmiş
ayakkabılarda Achille tendonu üzerine basarakAchille tendonitine yol açan topuk
desteğinin kaldırılması.
|
Yaralanmanın Önlenmesi
HAZIRLIK
Hazırlık spor yaralanmalarının önlenmesinde anahtar kelimedir.Yaralanmalarda yetersiz
ısınmanın suçlammadığı çok az ddurum vardır.Antreman yanlışlıkları
yaralanmalara neden olmaktadıır.Tibiası kırılan futbolcu Aerobik antremanın
yeterince yapılmamasından veya daha önceki minör bir tekmeninperformansını
etkilemesi sonucu ikincil yaralanma sebdromundan dolayı yaralanmış olabilir.
Aşırı kullanım yaralanmasının kurbanları antreman programlarına düzenli
uymayanlarveya ekipmanların doğru kullanımına yeterince dikkat etmeyenlardir.Bir
yılan fazla aynı ayakkabıyı ullanan koşucu buna iyi bir örnektir.Bu süreden sonra
ayakkabının şok emici özelliği çok azdır ve ayakkabı deforme olur.Buda
koşuccudaki herhangi bir biomekanik anormalliği arttırır ve aşırı kullanım
yaralanmasına neden olur. |
Spor yaralanmalarının önlenmesi.
İÇ FAKTÖRLER:
1-Faliyet öncesi yetersiz ısınma
2-Doğru gerilme teknikleri
3-Dengeli kas gücü için kuvvetlendirme eksersizleri
4-Spor için form,özellikle aerobi,yani kalp ,damar ve solunum formu,kas gücü ile
yapılan spora özel form
5-Uygun beslenme
DIŞ FAKTÖRLER:
1-Ekipmanların özellikle ayakkabıların doğru ullanımı
2-Antreman metodlarında ,eforda ve yoğunlukta ani değişikliklerden kaçınma
3-Çevreye yeterli dikkati gösterme
4-İkincil yaralanma sendromunun farkında olmak
5-Sporu kurallarına uygun yapmak |
|
GÜVENLİK EKİPMANLARI
Bir çok spor dalı üvenlik ekipmanlarını rutin olarak kullanır.Bunun en çarpıcı
örneği amerikan futbolu veya taekwondodur.Ek koruma için sargılar ,tamponlar
,bileklikler kullanılır.Bu gibi ekipmanların doğru kullanımı yaralanmanın
önlenmesinde esastır.Kaskların tasarımı,buz hokeyi amerikan futbolu,taekwondo gibi
sporlarda ciddi boyun ve yüz yaralanmalarının önlenmesi içindeğiştirilmiş ve
geliştirilmiştir.Bir koşum takımının eklenmesi at binicilerinde atlama
esnasındaki düşmeleri engelliyerek baş ve boyun yaralanma olayını
azaltmıştır.Bir ekipman kullanıldığında kullanıma devam edilmeli ve uygun
kullanılmalıdır.Eğer doğru ayarlanmaz ise mesela bir kayak botu düşme esnasında
kayağın ayrılmasına engel olacak ve dizde ligamen yaralanmasına neden olacaktır. |
SPORUN KURALLARI
Spor hekimliğinin etkinliklerinden biride bazı sporların kurallarını değiştirmek
olmuştur.Bu değişiklikler Amerikan futbolunda olduğu gibinadir olarak büyük
olmaktadır.Fakat Rugbi oyunnda yaralanmaları önlemek için hucum kuralları
değiştirilmiştir.Bu kurallara uyulmasının halen tıbbi-hukuksal bıyutu vardır.Daha
önceden belirlenen,yaralanmanın iç ve dış faktörlerini ele aldığımızda ,ısınma
önem taşımaktadır
Yaralanmanın tedavisi |
Spor yaralanmalarının tedavisi basitçe yaralanan yerin
tedavisi değildir.Aşil tendinitinin tedavisi sonunda yine aynı eski,aşınmış
ayakkabıları ile pistte koşmaya devam eden atletin hastalığı tekrarlayacaktır.Aynı
prensip lateral epikondilit'i olup yeni raketlerine alışmak için yeterli zaman
ayıramayan tenis oyuncusu içinde geçerlidir.Sporda tedavisin amacı yeniden spora
döndürüp başarıyı sağlamaktır.
HİKAYE
Yaralanma sebebinin spor kaynaklı olduğunun bilinmesi zorunludur.Bazen |
Spor yaralanmalarının tedavisinin evreleri:
1-İlk yardım önlemleri
2-DBKE-yaralanmış bölgenin dinlendirilmesi,(Sporcunun dinlendirilmesi değil)buz,ağrı
giderilmesi ve kanamanın önlenmesi şişmeyi azaltmak için kompresyon,yaralanmış
bölgenin elevasyonu
3-Erken tedavi.uygun araştırma ile tanı koyulması ve tadavi planının oluşturulması
4-Yaralanmış bölge dinlendirilirken kalp ,damar ve solunum formunun sürdürülmesi
5-Kuvvetlendirme ve gerilme eksersizleri
6-Yapılan spora özel form
7-Tekniğe ,ekipmana vs.ye dikkat edilmesi
8-Yarışma -potansiyel riski olan alanlarınsimulasyonunu oluşturmak için hedefler
belirleyerek aşamalı geri dönüş. |
|
tam bir spor öyküsünün alına bilmesi için yapılan spor hakkında
bilgi sahibi olmak grekir.Fakat hastalar sıklıkla yaralanmanın sebebini
söyleyebilmektedirler.Antrenörlede görüşme oldukça yararlı olabilir.
TANI
Tıbbın diğer alanlarında olduğu gibi spor yaralanmasını tedavi ederkende tanı
konulması esastır.Uygun araştırmalar yapılmalıdır.Bu uzmanlık dalında ,cilt altı
yapılarını görüntülüyebilenyüksek rezolüsyonlu problar pahalı olmasına
rağmen,ultrason görüntüleme çok yardımcıdır. |
Gerilme tekniğinin gösterilmesi
|
REHABİLİTASYON
Bir çok yaralanma ,sporcu sporcu yeterince hazır olmadan yarışmaya erken dönülmesi
ile olmaktadır.Sporcuların yarışmaya dönerlerken,bu dönüşün her aşamasındaki
rehabilitasyon yaralanma tedavisinin önemli bir parçasıdır.Sporcular sıklıkla
kendilerine sadece dinlenmelerinin söylendiğinden başka birşey tavsiye edilmediğinden
şikayet ederler.Bu iletişim bozukluğu dktorların yaralanmanın doğasını anlatması
ve sporcunun eski gücüne ve formuna dönmesi içinne yapması gerektiğini vurgılaması
ile giderilebilir.Rehabilitasyona pozitif yaklaşım her ik tarafçada
benimsenmelidir.Yaralanmanın zaman kaybı olduğu değil,bunu önceden belirlenen iç
faktörlerdeki eksiklikleri gidermek için bir fırsat olduğu düşünülmelidir.Buna ek
olarak,sporcunun aşırı antremandan dolayı oluşan kronik yorgunluk stres faktörlerine
bağlı amenore veya yeme hastalıklarının tedavisii açısından uygun zamanlarcada
görülmesi gerekmektedir. |
İLAÇLAR
Non-steroidal antiinflematuar ilaçlar iyileşme döneminde yardımcı ve
ağrı kesici olarak kullanılabilirler.Fakat kronik yaralanmayı maskelemek için
kullanılmammalıdır.Spor hekimliğinde non-steroidal antiinflamatuar jeller
kullanılmaktadır.Terapik etkilerinin yanında kendi kendine masaj içinde
yararlıdırlar.Kortikosteroidlerle veya tek başına ,lokal anestezik enjeksiyonların
hem tanısal hemde tterapötik kullanımı vardır.Yayınlanmış kanıtlar tartışmalı
olmasına rağmen,aşil tendonu etrafına kortikosteroid enjeksiyonların rüptür riski
açısından kaçınılmalıdır.
CERRAHİ
Spor travmalarının tedavisinde cerrahinin önemli bir yeri vardır.Ancak cerrah bu
makalede altı cizilen prensiplerin kullanılarak tüm konservatif yöntemlerin
denendiğinden emin olmalıdır. |
Reptüre oluş aşil tyendonu
|
 |
FİZYOTERAPİ
Tıbbi tavsiye sıklıkla fizyoterapi ile birleştirilir.Gerilme teknikleri doktor
tarafından gösterilsede,bir fizyoterapistin denetimi tavsiye edilir.Atletlerin
kendilerine yeterli gerilme yaptıkları konusunda yanılgıya düşürebilecekleri çok
yol vardır.
Fizyoterapistler ayrıva masaj ,friksiyon,elektrik akımı,vurma,germe ve güçlendirme
tekniklerini manipülasyon ve mobilazyon ile uygulayabilirler.Atrıca kendi teknikleri ile
t |
anıya yardımcı olabilirler.Doktor ve fizyoterapisti yakın çalışma
içinde olmaları tedavide çok etkili olur.
Fizyoterapi,ultrason,interfereyansiyal,kısa dalga diatermi ve lazer tedavisi gibi
elektrik tedavilerinin kullanımını içerir.Bazı temel araştırmalarda ultrason ve
lazerin nasıl etkili olduğu gösterilmişşede ,aktif el ile tedaninin yerine geçecek
bir yöntem yoktur.
TABANLIKLAR
Koşunun modifiye edilmesi için,koşunun koşu bandında video analizisonrası,tabanlık
kullanımı spor hekimliğinin ticari dünyasında giderek sık uygulanmaktadır.Sonuçlar
geniş çeşitlilikteki durumlarda oldukça iyi olabilir..Galiba en iyi sonuç tibiasında
medial periositi olan koşucuların tedavisinde alınmaktadır.Ne yazık ki tabanlık
kullanımı kontrolsüz bir şekilde yaygınlaşmaktadır. |
Spor yaralanmalarının tedavisinde önemli
faktörler:
Önleme(Genel form,aantreman planı ve ekipman kullanımı)
Tedavi
1-Yaralanma sebebinin anlaşılması ve böylece doğru tanı ve rekürensin engellenmesi
için hikaye alma
2-Muayene (Sporcu ve ekipmanın)
3-Tanı(Doğru tedavi için)
4-Yaralanmaya uygun tedavi(Dinlenme ,ilaçlar,fizyoterapi,cerrahi)
5-Genel formun sürdürülmesi(Yaralanmış bölgenin)
6-Hatalı antreman programlarının düzeltilmesi
7-Rehabilitasyon:Aşamalı yapılandırılmış plan
8-Egsersizin,Önce ısınma sonra gerilmenin önemle vurgulanması
9-İkinci bir yaralanmadan kaçınmak için spora çok erken dönüşün önlenmesi. |
|
Spor yaralanmalarını tdavisi
yaralanmanın deden olduğunun belirlenmesini,form devam ettirilirken yaralanmanın
tedavisini ve yarışmaya kadar aşamalı bir rehablitasyon programını
gerektirmektedir.Spora dönüş sırasında herhangi bir aşamada aksaklık
çıkabilir.Doktorlar yanlış antreman şekillerini değiştirmek için antrenörlerle
görüşmeli ve yaralanma riskini arttıran diğer faktörler spor öyküsünü kontrol
etmelidirler.
Sporcular tedavi olmaya gayretli ve istekli kimselerdir.
Bu nedenle tedavide son derece kolay ve hızlı bir şekilde yürütülebilir. |
|