İYİ BİR
HAKEM OLMANIN TEMEL ESASLARIHer spor dalında hakemin çok iyi bilmesi ve sadık kalması gerekli olan temel esaslar
vardır.Bu kurallar müsabaka süresince adaletli olarak uygulanmalı, müsabıkların
gerek fiziksel (can) gerekse ruhi (kararlara olan itimat ve güvenleri) emniyetleri
sağlanmalıdır.
HAKEM NEDİR?
Hakem müsabaka kurallarına göre maçı yöneten ,başlayıp ,sonlandıran resmi
görevlidir.Bay veya bayan olabilir.Kararları kesinlik arz eder.
Hakem olmanın anlamı:
Hakem müsabıklar için vardır.Hakemden bahsediliyorsa muhakkak surette ,aralarında
karar ve hüküm verilmesi gerekli olan ve birbiriyle çekişen iki rakip var
demektir.Vereceği karar sonuçta biri lehine diğeri aleyhine olacaktır.Bu nedenle hakem
bu gerçek karşısında görevini yaparken aklı ve ruhi becerileriyle belli kalıplar
içinde davranmak zorundadır.Her zaman için Fair Play denilen sporun genel
amaçlarının içerisinde davranmalıdır.Sporculara isim ve kariyerlerine göre değil
sergiledikleri tekniklere göre değer vermelidir.Bir zamanlar kendisinin de bir müsabık
olduğunu bir an için aklından çıkarmayarak sorumluluklarını ona göre yerine
getirmelidir.
Amatör sporcu ,sporu zevk almak için yapar.Spor aktivitelerini kendisine öncelikle
fiziksel ve ruhi faydası olduğu için yapar.Bu aktivitelere katılımın kendisine
parasal bir kaynak oluşturmadığını bilir.Herkeste bazı özel sporlara karşı özel
sevgi ve muhabbet vardır ve aynı spor dalını sevenlerle çok şeyler paylaşır .Bu
kişiden kişiye değişir.Bir kişinin çok sevdiği ve vazgeçemediği bir spor dalı
başka bir kişinin hiç ilgisini çekmeyebilir.Taekwondoda bundan istisna değildir.Yani
taekwondo bazı insanlara itici ve sert gelebilirken bazı kişiler arasında bir tutku ve
yaşam biçimi olur ve bu insanlar birbirleri ile ileri sosyal ilişkiler kurar.Bir
taekwondocu sıkı spor yaşantısını sonlandırsa bile asla taekwondodan
kopamaz.Taekwondoda süre yoktur.Bir taekwondocu ömür boyu taekwondocu kalır.Taekwondo
aktivitelerinden asla vazgeçmez.Seyirci olarak, hakem olarak,antrenör olarak veya teknik
heyet sorumlusu veya klüp yöneticisi olarak taekwondo yaşamı devam eder.Taekwondo bir
ruh hali olarak bu insanların içine yerleşmiştir.
Taekwondoda hakem,hiç bir zaman sıradan insanın bende taekwondo hakemi olayım diye
basit bir tercihiyle oluşmaz. Muhakkak surette ufak yaştan başlamış bir
"Dojang" kültürü vardır.Bu yetişme tarzı onu hakemliğe veya
antrenörlüğe yönlendirir.Bu nedenle müsabakadaki hakem sadece sıradan bir bilirkişi
değil, yılları taekwondo aşkı ve ruhu ile yoğrulmuş bir üstat,bir hoca,bir abide
şahsiyet olarak kabul edilir.Bunun sonu olarak hakem ve müsabıklar arasındaki
karşılıklı güven vardır.Sporcu
müsabakada sadece sıradan bir hakemle değil, saygı duyması gerekli bir üst kemer
liderle muhatap olur.
Hakem kural ihlalinde sporculara hatırlatıcı bir rol oynayarak ihtar eder.Çünkü
o sadece basit bir hakem değil aynı zamanda onları iyiye yönlendiren bir ağabey ,bir
lider,bir çalıştırıcıdır.Çünkü sporcunun farkına varmadan kural ihlal etme
ihtimali vardır.Sporcu kuralı ihlal ettiğinin farkına vardırılır ve yapmaması
istenir.Bu hakemin müsabıka duyduğu sevgi ve muhabbetin göstergesidir..İkinci kez
aynı kural ihlal edildiğinde sporcu bilgilendirilmiş olduğundan yapmaması gereklidir
kanaatine varılarak ceza puanı uygulanır.Buda kural ihlalinin zararı dokunduğu rakip
sporcuya karşı olan sevginin gereğidir.Bu tür bir davranış biçimi sporcular ve
hakemler arasında karşılıklı saygı ve güvenden kaynaklanır.Sporda hakemler ve
sporcular arasındaki Fair play denen olgu budur.Yani hiç bir müsabıkın kural ihlalini
kasten yaptığı var kabul edilmez.İhtar denen hatırlatma olayı bunun bir
ifadesidir.Ceza alan bir sporcu daha önce aynı konuda ihtar aldığından,yaptığı
hareketin itirazına girişemez.
İYİ BİR HAKEM OLMAK İÇİN KİŞİSEL MEZİYETLER:
1. İnsanlıkla dolu olmak
sağlam bir inanç sahibi olmak
Hakem taekwondonun tarihi geçmişini gelişimini
ve değişim süreçlerini iyi derecede bilmelidir.Taekwondonun sosyal ilişkileri içerisinde
olmalı asla kopuk hareket etmemelidir.Bir spor dalı olarak taekwondonun geleneksel ruhu
ve değerini iyi kavramalıdır.
Taekwondo hakkında samimi bir sporsever olmak:
Taekwondo sadece fiziksel gelişim için zaman harcanılan bir spor dalı değildir.İnsanın
eğitimi,olumsuzluklarının giderilmesi ve kötü alışkanlıklarının terk edilmesini
ve olumlu insanlık ilişkilerini sağlayan bir öğretidir.Bu nedenle taekwondo çalışması
her zaman sportmenlik duyguları ile yapılabilecek bir çalışmadır.Bu sportmenlik havası
müsabakalardada kendini göstermelidir.Bunu sağlayan faktörde hakemin olumlu yaklaşımıdır.Genelde
tüm müsabıklar heyecanlı ve agressif olma eğilimindedirler.Nitelikli bir hakem her
zaman için soğukkanlılığını elde tutan ve sporcuların heyecanlarından kaynaklanan
agressiv hareketlerini aza indirmeyi ve yok etmeyi başaran hakemdir.
Müsabıkların kalplerinden ve akıllarından geçenleri anlama:
İnsanlar genellikle çevrelerinden etkilenirler.Taekwondo sporcularda heyecanın,gerilimin
sevincin veya hayal kırıklığının en üst zirveye çıktığı bir spor dalıdır.Hakem
bütün sahanın bu atmosferinden sorumlu olan ve yöneten kişidir.Müsabıkların maç
öncesi, maç içinde veya maç sonundaki ruhi değişimlerini de yönlendirmek zorundadır.Maç
içindeki agressif bir sporcuyu yatıştırmak, maç sonundaki ruhi yıkım geçiren bir
sporcuyu teskin etmek ve moral vermekte çalışmaları içindedir.Bir psikiyatrist
sorumluluğu içinde müsabaka içinde veya sonundaki bu değişimleri önceden anlamak ve
doğru olana yönlendirmek başlıva vazifelerindendir.
Çok kuvvetli bir doğru karar verme yeteneğine sahip olmak(Adalet)
Her sporcu hakemin kendisini favori gördüğü ve kararları kendisi lehine çıkaracağı
kanaati içindedir.Hakem aleyhine karar verdiği zaman muhakkak itiraz ve isyan duyguları
içerisine girer.Hakem hiç kimseyi ödüllendirmez veya cezalandırmaz.Hakem doğru bir
karar verdiğinde sadece kendini ödüllendirmiş olur.Hakem olumlu ve olumsuz kararları
sporcular adına değil kendi vicdanı ve dürüstlüğü adına verir. Bu nedenlerledir
ki Sporcunun isyanı ve itirazı fikrinde
bir değişikliğe neden olmaz.
Kuvvetli bir sorumluluk duygusu:
Bir hakem için makine gibi kurulmuş bir şekilde maç idaresi asla yeterli bir durum değildir.Hakem
hatasız ve profesyonel bir şekilde ve güzel bir maç ortaya çıkması için tüm
eforunu harcamalıdır.Bir anlık bir hatası ve uyuklaması bir sporcunun maçı
kaybetmesine neden olursa elbette sporcunun tüm hayallerini yıkmış olacaktır.Bu
nedenle maça ruhen hazır olmalı ,yorgunsa ve o anlık maç idaresinden zevk almıyorsa
görevini başka bir arkadaşa terk etmelidir.Maç idaresinden zevk almayan ve davranışları
bunu belli eden bir hakem asla zevkli bir maç oluşturamaz.Kendi pasivitesi ve durağanlığı
bir anda sporcular üzerinde yansız.Karaları çelişkili ve isabetsiz olmaya sporcuların
agressif davranmaya başlamalarına neden olur.Bu nedenle her yeni maç başlangıcı
hakem önce kendini tartmalı ve o anki ruhi halinin iyi bir maç yönetmeye elverişli
olup olmadığını yorumlamalıdır.
Kültürel değerlere sahip olma:
Hakem belli bir kültür seviyesinde olmalı ve bunları çevresine aktarma
kabiliyeti taşımalıdır.Hayatı belli bir disiplin altında olmalı,nazik, kibar ve tam bir beyefendi veya hanımefendi
konumu taşımalıdır.Konuşma ve ikna etme yeteneği bulunmalıdır.Kendine güven sağlamalı
ve yaşıtlarından ve sporculardan her zaman saygı görmelidir.
2. Geniş bir tecrübe:(1) Hakem ve müsabık olarak:"Tecrübe" bir hakem için
gerek bir hakem ve gerekse sporcu olarak en önemli faktördür.Geçmişten
gelen sporculuk deneyimi, müsabakanın atmosferini, kuralları,müsabaka ritmini
müsabıklar gözünden görebilmesi açısından çok büyük önem taşır.
(2) Modern tekniklerdeki yeni gelişmeleri öğrenmek ve
yeni fikirlere açık olmak.Taekwondodaki yeni gelişmeler ve yeni teknikler
genelde azimli ve yaratıcı antrenörler ve sporcular yolu ile doğar.Dolayısıyla
iyi bir hakem sürekli olarak yaratıcı sporcuları ve antrenörleri izlemeli yeni
teknikleri öğrenmeli, tüm dünyadaki gelişmeleri yayın organlarını takip ederek
yakından izlemelidir.
(3) Tüm kuralları bilmelidir.Bundan maksat belli bir
kuralın neden o şeklide konduğunu bilmelidir.Kuralın altında yatan sebeplerden
haberdar olmalıdır.Buda müsabaka tekniklerini ve müsabaka psikolojisini çok
iyi bilmekten geçer.Her müsabaka kurallarla idare edilir.Bir hakemi sporcunun
davranış biçiminden ve ruh halinden hareketle hangi kuralı ihlal edeceğini
önceden kestirecek bir engin tecrübeye sahip olmalıdır.
(4) Yapılan eylemin kastimi yoksa kazaylamı veya
sakatlanmanın kandırmaca mı gerçek mi olduğunu anlayacak üstün bir zeka
ve bakış açısı şarttır.Çünkü bazen uygulanacak kural, hareketin kastimi
,kazamı olduğuna göre değişir.Müsabaka gerilimi içinde buna karar vermek çok
önem taşır.Bu kararlar için orta hakemin elinde 9-10 saniyelik uzun bir zaman
dilimi vardır.Bu zaman içinde doğru kararı verecek üstün bir yorumlama
kabiliyeti olmalıdır.
3. Yüksek zihinsel yetenekler(1) Geniş kavrama ve kararlılık yeteneği:Taekwondo
tekniklerinde yüksek bir güç ve hız vardır. Dolayısıyla bir taekwondo hakemi
tekniklerin bu yüksek hızını ve gücünü iyi kavramalıdır.Taekwondo tekniği
saniyeliktir anında gerçekleşir ve biter.Doğru karar vermek için teknikleri
hız ve güç faktörünün değerlendirmesini iyi yapmak lazımdır.Güçlü
olmayan ve rakibi sarsmayan bir tekniğe puan verilmez ve değerlendirmeye
alınmaz.Dolayısıyla taekwondo hakemi tekniği sadece bilmek zorunda değil tüm
detay etkilerini kavramak zorundadır.
(2) Dikkatli olmak ve maça çok iyi konsantre olma
yeteneği: Bir hakem heyeti değişmeden 5 tane maç idare edebilir.Bir hakem 30
dakika süre ile aktif maç içindedir.Dinlenme periyotları ile birlikte 45-60
dakika maç yönetimine katılır ki bu aslında dikkat toparlanması açısından uzun
bir süredir.Bu nedenle çok güçlü ruhi ve fiziksel bir yapı gerekir.Güçlü bir
konsantrasyonu rahat ve sıkılmadan sağlamak bir yetenek işidir.Yani son derece
rahat ,gevşek ,gergin olmadan güçlü bir şekilde maça konsantre olmak çok
önemlidir.Çünkü dikkat göstereceğim derken aşırı gergin olmak, kendini kasmak
gözleri aşırı derecede belli noktada sabitlemek , çok çabuk ruhsal yorgunluğa
yol açar.
(3) Müsabaka kontrolünü sürdürebilmek:İyi bir hakem
müsabakayı ve müsabıkları kontrol edebilmeli ve yönetilmelidir.Müsabaka ve
müsabıklar hakemi yönetmeye başladı mı acı sonuçlar doğar.Uluslararası
kompleks maçlarda sporcular çok hızlı, zeki ve profesyonel davranırlar.Hakem
üzerine çok aldatıcı oyunlar oynanır ve etkilemeye çalışılır.Bu nedenle
hakemler sık sık hata yapmaya meyillidirler.Bu nedenle bir hakem maça çıkarken
hakemlik gelişiminin ve bu konudaki hazırlığının en üst seviyesinde
olmalıdır.Sporcular maça nasıl hazırlıklı ve çalışarak geliyorlarsa hakemde
bir maça çalışarak hazırlıklı gelmelidir.
(4) Görevini yaparken kararlılık ve güçlü olma;
Hakem görevini yaparken çok sağlam bir inanca sahip olmalıdır.Doğru karar
önemli değil.Doğru kararın zamanlamasını da iyi yapmalıdır.Zamanlama hatası
kendine güveni azaltacaktır.Önemli olan doğru kararı (puan da olabilir) en
kısa zamanda verebilmektir.
4. İyi bir genel sağlık , form ve göz sağlığına sahip
olma;(1)İyi bir hakem mükemmel derecede
Ritim, denge ve elastikliğe sahip olmalıdır;
Bir orta hakem rakipler kapalı dövüştüklerinden ve sık yer
değiştirdiklerinden her zaman onların etrafında dairevi dönüşler yapmak
zorundadır.Bu nedenle müsabaka kontrolünü elinde tutabilmek için çok iyi
ruhsal ve fiziksel sağlığa sahip olmalıdır.İleri geri, yana seri hareketler
yapabilmek kısa zamanda olmayan ve fiziksel antrenman isteyen bir
durumdur.Bu nedenle bir hakem fitnesss programlarına katılarak adımlama
seriliğine kavuşmalıdır.
(2) Bir hakem çok çevik olmalıdır.
Çeviklik bir hakemin hızlı hareketi için şarttır.Hakem her zaman sporcuları
yandan seyretmelidir.Yani bir sporcu diğer sporcunun arkasında kalacak şekilde
maçı izlemesi hatalar doğurur.Bu nedenle çok hızlı ve seri olmalıdır ki her
zaman müsabıklara göre yer değiştirsin.Çevik olmamak yanlış kararlar
verilmesine neden olur.Bir hakem müsabıklar kadar hızlı hareket
etmelidir.Bazen sadece sesli komut yeterli olmayabilir, müsabıkların arasına
saliselerle ölçülecek derecede bir zamanda girmek gerekir.Bu belki kontrada
kalan sporcunun daha sert bir darbe almasını önleyecektir.Bu da çok çevik ve
seri olayı gerektirir.
(3);İyi bir görüş ve canlı bakış;
Taekwondo müsabakaları duran bir konumdan anında çok seri ve hızlı tekniklere
geçilebilen çok yönlü bir yapı arz eder.İyi bir hakem çok iyi ve canlı
bakmalıdır.Durağan giden müsabakalarda bile göz kontağını asla
kaybetmemeli,uyuklamamalıdır.Bu da göz eksersizleri ile mümkündür.Bir hakem
her gün düzenli olarak göz eksersizleri yapmalı uzun süre bir noktaya
bakıldığında göz yorulmasının ve dikkat dağılımının önüne geçmelidir.Bu göz
eksersizleri hızlı kitap okuma tekniklerini anlatan yazı ve kitaplarda
mevcuttur.Hakemlik kurslarında da verilmektedir.
(4) Fiziksel kondisyon:
Bir hakem mükemmel bir fiziksel kondisyona sahip olmalı ve asla
yorulmamalıdır.Bunun için müsabıklar gibi oda düzenli antrenmanlarını yapmalı
ve hatta müsabaka gününe kadar çıkaracağı bir antrenman periyot laması ile
müsabaka gününe hazırlanmalıdır.
5.Güçlü yüz ifadesi;
Hakemin her hareket için değişik yüz ifadeleri vardır.Bu ifadeler çok
net olmalıdır.Çok fazla abartılı olması ne kadar yanlış ise , bir kararı hafif
meşrep bir yüz ifadesi ile uygulamak da o kadar yanlıştır.Yüz ifadeleri bir
hakemin karakter ve şahsiyet yapısını da ortaya kor.Taekwondo hakemi bir
liderdir.Sporcuların gözünde yıllarını taekwondoya vermiş bir eğitmen
konumundadır.Bu nedenle kararlarındaki yüz ve vücut ifadeleri bir ciddiyet ve
vakar içinde olmalıdır.
6. Sosyal Davranışlar;
Bir hakem aynı zamanda toplum içinde temsil ettiği sporu
tanıtmak ve onun değerlerini yükseltmekle görevlidir. (1)
Kurallara bağlılığın yanında sporculara karşı ılımlı ve sevecen
olabilmelidir.Maç kontrolünü elinde tutmak sporculara sert sözler ve sert
ifadeler kullanmakla olmaz. Her iki müsabıka karşıda bir ağabey şefkati ile
ılımlı yaklaşmak ve onları kurallı bir maç yapmaya teşvik etmek sosyal bir
beceri işidir.
(2) Müsabaka sahasında birden fazla görevli vardır.Orta hakem yan hakemler
,jüri, teknik masa , sağlık ekibi, kontrol ekibi vs. Bir hakem bunlarla her
zaman çok iyi bir diyalog içinde olmalıdır.Hepsi ile tanışmalı ,arkadaşlık
ilişkilerini geliştirmelidir.
(3) Gerek müsabıklar ve gerekse diğer görevlilerle diyalogunu müsabaka
haricinde de yürütmelidir.Müsabaka içi kadar salon içi sosyal davranışlarına
da dikkat etmelidir.
(4) Elbiseleri her zaman ütülü ,saçları taralı olmalı, sakal tıraşı yapılmış
ayakkabıları temiz olmalıdır.
(5) Kendini geliştirmeli uluslar arası
hakem olabileceğini hesap ederek yabancı dil öğrenmelidir.Sürekli okumalı ve
bilgisini diğer arkadaşları ile paylaşmalıdır.
|