Enerji
oluşumu Kas kontraksiyonunda enerji
sarfedilir.kasların yeniden eski durumuna gelmesi için,bu enerji yerine
konmalıdır.Kasların 5 esas motorik zorlanma şekilleri vardır.
1-Koordinasyon(Teknik):Santral sinie sistemi ve iskelet kaslarının birlikte
çalışmasıdır.
2-Flexibilite(Eklemlerde oynaklık):Bir veya bieden çok eklemin istemli hareket bölgesi
anlaşılır.
3-Kuvvet:İnsanlarda kuvvet;statik kuvvet.dinamik kuvvet ve kuvvet mukavemeti
şeklindedir.
4-Çabukluk(Sürhat):Anlam olarak kuvvetin kütleye etkisi olarak tanımlanır.
5-Dayanıklılık(Mukavemet):Bu ,yorulmaya karşı aynı anlamdadır
Kaslar en çok enerjiyi:Kuvvet,sürhat veya mukavemetle birlikte istendiğinde sarf
ederler.İskelet kaslarında her kg doku için 2.5 g ATP bulunur.Bu miktar aniden
başlayan kas çalışması ile bir kaç saniyede tükenir ve aynı hızda yerine konması
3 şekilde meydana gelir.
1-Enerji depolayan kreatinfosfatın
kullanılması(Anaerobik ATP-KP):Kas
hücreleri ancak 3 mol ATP depo edebilir.Buda birkaç saniyelik eksersiz için
yeterlidir.Kasta bulunan diğer bir enerji kaynağı kreatinfosfat(KP)olupdolaylı olarak
fosfat iyonları sağlarBu yolla oksijen kullanılmadan ve süt asidi teşekkül etmeden
enerji çok çabuk elde edilir ve sağlanan enerji 8-10 saniyelik eksersizler için
kullanılır.
2-Glikojen ve yağ(Gerektiğinde
aminoasitlerin)ların oksijen sarfiyatı ile yakılıp yeni ATP yapımı(Aerop enerji):Oturur pozisyondan yürümeye,yürür pozisyondan koşmaya
geçerken vucudun enerji harcamasında dolayısıyla oksijen kullanumunda ertme olur.Buna
aerobik yada oksijenli enerji oluşumu denir.Yüzme ,kayak,kros,maroton,bisiklet gibi
dayanıklılık spor dallarındaenerji oluşumu aerop yolla olur.
3-Glikojenden enerji elde etme yolunu
kısaltmak(Anaerop laktik asit oluşumu):İki dakikadan daha az süren eksersizlerde ,yüzme ,yüksek atlama,halter
ve atma spor dallarında enerji anaerobik yani oksijensiz yolla olur.Enerji kaynağı
olarak glikoz kullanılır.
Kas hücresinde ATP ye göre daha çok bulunan kreatinfosfat ATP nin yenilenmesi için
depo görevi yapar Enerji bakımından zengin fosfatların kullanılması efor
çıkluğuna göre yaklaşık 5-20 saniye yani 100 metre koşudaki enerji
sarfiyatını karşılamak için yeterlidir.
Yeterli oksijen bulunuyorsa kreatinfosfat besin maddelerinin oksidasyonu ile
yenilenir.Aerop enerji elde edilmesi basit olarak şu şekilde olur.
Besin maddesi+oksijen--->Karbondioksit+su+enerji
Ağır eforda anaerop glikoliz başlar
Glikojen-->pruvik asit-->Süt asidi(Laktik asit)+Enerji
Bir mol glikozdan 2 mol prüvik asit meydana gelir.Buda anaerop olarak 2 mol laktik aside
indirgenir.Sonuç olarak 1 mol glikozdan 2 mol ATP elde edilir.Aerop glikolizde ise 1 mol
glikoz 38 mol ATP verir.
Glikozun oksijen
kullanılarak yakılması ile elde edilen enerji,laktik asitten elde edilen enerjiden daha
fazladır.Anaerop glikolizde meydane gelen laktik esit ayrıca,kas kontraksiyonunu
inhibe eder.Bu yüzden fazla efor durumlarında aerop matobolizme organizma için önem
kazanmıştır.
Uzun süren ve çok ağır
olmayan efor durumlarında organizmadaki yağ depolarından faydalanılır.Serbest yağ
asitleri mitekondirilerde aynı şekilde okside edilerekyakılır.Bunların artıkları
karbonhidrat metabolizmasınagirer.Bu reaksiyona (limon asidi siklüsü) denir.1 mol
stearik asit 148 mol ATP verir.Organizma nekadar çok oksijen depo edebilirse odkadar çok
enerji aerop olarak kazanılır.İdman ile organizmanın maksimal oksijen tutma yeteneği
arttırılabilir.Burada özellikle bilinmesi gereken husus,enerji elde edebilmek için
karbonhidratların oksidasyonu için gereken oksijenin ,yağların oksidasyonu için
gerekenden daha az oluşudur.Çünki karbondioksit molekülünde yağlara göre daha fazla
oksijen vardır.
Glikozun oksidasyonunda 6 mol
oksijen(134.41) sarfiyatı ile 672 kilokalori elde edilir.Bu her litre oksijen için 5.01
kcal demektir.Yani glikoz oksidasyonu(Aerop enerji sağlanması) ile enerji elde etmek
yağ asitlerinin yakılması ile enerji elde etmekten daha ekonomiktir.
Unutulmaması gereken:en ekonomik enerji, mümkün olduğu kadar az oksijen sarfiyatı ile
elde edilen enerjidir.Buda karbonhidratların yanmasından sağlanır.
Buna karşın
vucudumuzun en önemli enerji deposunu yağlar sağlar.Yağlar vucudun rezerv enerji
kaynağıdır.Yağların yakılması yani büyük enerji rezervinden faydalanmak idman ile
kazanılabilinen bir yetenektir.İdmansız durumlarda,ihtiyaç duyulan enerji hehen hemen
yanlız karbonhidratların yakılması ile sağlanır.Fakat idmen ile yağ enerjisi
kaynaklarından yararlanıllması sağlanır.
Devam için tıkla |