Su metabolizması
Su hidrojen ve oksijenden
oluşan,kokusuz tadsız saydam bir sıvıdır.Bütün organizmalarda madde alış verişi
için su gereklidir.Ayrıca su solunum zincirinde enerji kazanılmasında son üründür.
İnsan organizmasının %60-70 i sudur bu
suyun 2 / 3 'ü hücreler içinde geri kalanı dokular arası sıvıda ve kanda
bulunur.Genellikle su gereksinimi günlük 2500-3000 kaloriyr karşılık her bir kalori
için 1 mililitre hesabı ile 2.5-3 litre olarak hesaplanır.Vucud ağırlığının %2 si
kadar su kaybında verimde düşüş %20 kadar,%4 su kaybında ise verim düşmesi %40
kadar olur.İnsan fizyolajik gereksinii olan suyu hergün muntazaman olarak karşılamak
zorundadır.Bunun yaklaşık %50 si içeceklerden,%35 i yiyeceklerden,%15 inide oksidasyon
suyu olarak vucuddaki gıdaların yakılmasından sağlar.Metabolizma sırasında besinin
metabolik enerjisinin her 100 Kkalorisi için10-14 gram su oluşur.Besin maddesinin
oksidasyonu ile oluşan metabolik su miktarının nasıl belirlendiğini bir şekerden
oluşan metabolik suyu örnek vererek açıklayalım:
C6H12O6 (Şeker)
+ 6CO2 (Karbondioksit)--->
6CO2(Karbondioksit)
+ 6H2O(Su)
Şekerin molekül ağırlığı 180 ve 6 molekül suyun ağırlığı ise 6*18=108
gram olduğuna göre 100 gram karbonhidrattan 108 * 100/180=60 gram metabolik su oluşur.
Hidrojen içeren ve
oksidasyona uğrayan üç besin öğesinden (Karbonhidrat,yağ ve protein)oluşabilecek
metabolik su miktarlarıTablo ile gösterilmiştir.
Besin öğesinin |
Metabolik su 100g |
Besin möaddesini
enerjisi ME kal/gr |
Besin ME sinin
100 kkalorisi karşılığı oluşan su/gr |
Karbonhidrat |
60 |
4 |
15.0 |
Yağ |
107 |
9 |
11.1 |
Yrotein |
41 |
4 |
10.5 |
Susuzluğun derecesine göre
organizmada çeşitli olaylar şekillenir.Kadaki su normalin %3 ünden fazla eksilirse
böbrekler metabolizma artıklarını geçiremiyecek hale gelir.İnsan organizmasında 2
litre su kaybı olması halinde halsizlik,3 litre su kaybında belirli bir genel durum
bozukluğu ,4 litre su kaybı ise tehlikenin başlangıcı olarak kabul
edilir.organizmadaki suyub %15-20 sinin kaybı ise ölüme neden olmaktadır.Susuzluktan
ölüm kan yoğunluğunun fazlalaşması(Kanda 3-4 litre su vardır) ile ince damarlarda
dolaşımın durması ile olur.Organizma bileşimindeki karbonhidrat ve yağın tamamını
,proteinin %50 sini kaybetmesine rağmen yaşamaya devam ettiği halde,suyun %20
sini kaybettiğinde ölmektedir.
Suyun organizmadaki fonksiyonları
a-yapı maddesi olarak
Kasların
bileşiminde %75-80
Kemik dokusunda
%25
Yağ dokusunda
%20
Dişin dentin
dokusunda %10 oranında bulunöaktadır.
b-Eritici solvent olarak
Su organizmanın
ihtiyacı olan maddeleri eriterek doku ve hücrelere taşımaktadır.Dolayısıyla
metabolizma artıklarıda su ile taşınmaktadır.Ayrıca besinlerin sindirim sistemindeki
seyri yumuşatılması,emilmesi ve kan dolaşımı ile taşınmasıda su ile
orantılıdır.
c-Isı regülatörü olarak
Isının
vucuddan atılması ve vucud ısısının ayarlanması su ile sağlanır.Örneğin
futbolcuylar bir maç süresince 4-5 litre su kaybetmektedirler.Çk konuşma ilede su
kaybedilmektedir.Çok yüğksek yerlerde (2500m ve daha yüksek) oksijen azlığı
nedeniyle solunum sayısı arttıkçe akciğerlerden fazla su atılmaktadır.
d-Kayganlık verici madde olarak
Su özellikle vucudun oynak yerlerinde ve iç organlarda yeterli kayganlığı sağlayarak
sürtünme ve aşınmayı engeller.
Suyun
organizmadan atılması
Metabolik olaylar sonucu
oluşan atıklar organizmadan değişik yollarla atılmaktadır.
a-İdrar ile
Alınan suyun %60 ı idrar ile atılmaktadır.Su idrarla atılan bu tur maddeler
içinde eritici olarak görev yapmaktadır.yatişkin bir insan günde 1-1.5 litre suyu bu
yolla kaybeder
b-Dışkı ile
Bu yolla alınan suyun %5 i atılmaktadır.
c-Deri ile
Organizmadaki suyun %20 si buharlaşma ve terleme yoku ile atılmaktadır.
d-Akciğerler ile
Her gün 0.4-0.5 litre su organizmadan dışarıya bu yolla atılmaktadır.
Sporcular
için su kaybı ne kadar tehlikelidir.
Su kaybının daha az
olabileceği düşünülen yüzmede dahi bir saatlik yoğun bir çalışma ile ortalama 2
litrelik su kaybı söz konusudur.Su kaybı ile birlikte kalp normalden daha hızlı
çalışmaya başlar.Soluk alma güçleşir.Yorulma süresi hızlanır ve çalışma
süresi kısalır.
Vücudda
su kaybının etkileri
% 1-5 |
% 6-10 |
%11-20 |
Susuzluk
Harekette düzensizlik
İştahsızlık
Deri kızarması
Sabırsızlık
Yorgunluk
Kalp ritminde artış |
Baş ağrısı
Soluk almada güçlük
Kan volümünün değişmesi
Konuşma zorluğu
Hatırlama güçlüğü
Kan yorgunluğunda artma |
Kramplar
Yutkunma zorluğu
Dilin şişmesi
Görme bozukluğu
Duyma zorluğu
Ateş
Duyarlılıkta azalma |
Vucud ağırlığının %2 lik
su kaybında:
Dayanıklılıkta azalma(Su içildiğide normale döner) olur.
Vucud ağırlığının %4 lük su kaybında:
Kuvvette azalma(Kayıp su içildiğinde hemen karşılanmaz) olur.
Devam etmek için tıkla |